Injolozela eminyakeni engamashumi amathathu kunobhutshuzwayo



UMaphumulo uyintatheli yezemidlalo.
Lide ibanga eselihanjiwe ezinhlakeni eziningi zokuphila kuleli lizwe iNingizimu Afrika, kusukela lathola inkululeko eminyakeni engama-30 eyedlule.
Ziningi izinto ezigculisayo nezingagculisi kusukela sathola inkululeko ngonyaka we-1994.
Uma ngibheka kunobhutshuzwayo kumangalisile ukukhula kwebhola labesifazane phezu kokuba linganakwa isikhathi eside.
Sikhuluma nje iqembu lesizwe iBanyana Banyana iseke yaba ngompetha be-Africa Women Cup of Nations (Awcon), yaqopha umlando ukufinyelela kuLast 16 yeNdebe YoMhlaba edlule. Phezu kwakho konke kuyathokozisa ukubona kule minyaka sinabadlali abaningi abagijima phesheya kwezilwandle. Namuhla sineligi enenqwaba yethalente yabesifazane.
Ngiyafisa ukuba lokhu kwenza kahle kwabesifazane kungenelele nasezikoleni, lapho-ke kungadingeka uNgqongqoshe Wezemidlalo noWezemfundo bangenelele ekwakhiweni leyo nqanawe yohlaka ezobhekelela ukuthuthukiswa kwebhola labesifazane. Angikungabazi lokho singaba ngompetha boMhlaba ngolunye usuku.
UNkulunkulu ngingasho ngithi usibusisile ngokusilethela indodana igama layo uPatrice Motsepe kunobhutshuzwayo wakuleli. UMotsepe osenguMengameli weCaf, ukungabi kwakhe ugombela kwesakhe kuyazithuthukisa ezemidlalo kuleli.
Buka nje nguyena oxhase iligi yesigaba sesithathu i-ABC Motsepe League edlalwa kuzona zonke izifundazwe, iMotsepe Foundation Championship esesigabeni yesibili uphinde aseke ibhola lezikole iKay Motsepe.
Njengoba ngishilo kule minyaka engama-30 kuningi okuhle kanti nokumbi kukhona, kungiphatha kabuhlungu ukuthi amaqembu esizwe amancane asaphuma ekuseni emiqhudelwaneni yamazwe. Kwenzeka lokho nje siyizwe elinothile nelinengqalasizinda esezingeni lomhlaba.
Ukusingatha iNdebe YoMhlaba yangowezi-2010 kwasilekela ekutheni kulungiswe izinkundla, kuphinde kwakhiwe izinkundla ezisezingeni. Izinkundla esinazo zidlisela ogageni ngisho amazwe aphesheya angisayiphathi awalapha ezwenikazi i-Afrika.
Iligi enkulu yalapha eNingizimu Afrika iDStv Premiership engaphansi kwePremier Soccer League (PSL), ibalwa namaligi amakhulu emhlabeni jikelele. Kule minyaka idlondobale kakhulu ngasezimalini, kwagcina kungasathi shu ukuyodlala emaqenjini aphesheya ngenxa yemali esiholwa abadlali bakule ligi.
Ngisho abadlali baphesheya baphelela kuyona abase-Afrika beza bebancane kuleli befike beyikhe ngamafosholo inkece.
Ngingasho kugcwale umlomo ukuthi impela baningi abadlali engabe bagijima phesheya kwezilwandle.
Kodwake yize likhona ithalente, ngeke saliqhathanisa nelezikhathi zobandlululo. Ukube sasivumelekile ukudlala iNdebe YoMhlaba ngabe impela sasiwadlisela ogageni amazwe amaningi phela lapho sasiphethe abadlali ababethethisa ibhola okwakungoKalamazoo Mokone, uDarius Dlomo, uKaizer Motaung, uPercy Moloi, uLucas Moripe, uDifference Mbanya, uCedric Xulu, uShoeshine Khanyile, uSenzeni Zulu, uSomnus Mthiyane, u-Eric Sono kungashona ilanga uma ngingakubalela.
Namanje ibhola sinalo inkinga libulawa ama-Agent, abaqeqeshi nezikhulu zamaqembu ezingazi lutho, zifuna ukuphatha ibhola ngoba zinemali.
Kule minyaka engama-30 noma sibe nempumelelo ezingeni lokuhleleka kodwa ekudlaleni kusashoda,ngaphandle kweMamelodi Sundowns efana nomuntu omemeza yedwa ehlane, iyona eletha ubulungiswa ebholeni lakithi, idlala ibhola esilaziyo kuleli lengabade, yingakho iwasobozela amaqembu akuleli zwekazi i-Afrika.
I-Orlando Pirates inabadlali kodwa banokuzithwala kufanele ngabe iqophisana neSundowns, idinga ibhentshi elingagayelwa mphako, okwe Kaizer Chiefs okwezandla isinabadlali abangakwazi nokuphasa ibhola, angisayibalike eyokujika indoda isuke phambi kwakho.
UMotoung kukuyena ukuthi aye esibukweni ayozibuka khona noma engeyena uthekwane.
USuthu lube nenhlanhla yokuthola uZungu ongagodoli nemali, kodwa iqembu alidlali ngendlela ekhombisa ukubonga ukuthi naKwaZulu-Natal sesinendoda enganqeni ukumelana namaqembu okuthiwa makhulu.
Angikhethi iphela emasini wonke umhlaba kuba namaqembu angumgogodla wezwe.
Asithembe kuningi esisazokubona, ngingasho ngithi kukhona okuhle esesikubonile,kodwa akwenele siyizwe elinakho konke.
Okuzuzwe iNingizimu Afrika namaqembu aseNingizimu Afrika kusukela yathola inkululeko:
- ngowe-1995 iCaf Champions League: i-Orlando Pirates
- ngowe-1996 iCaf Super Cup: i-Orlando Pirates
- ngowe-1996 i-Africa Cup of Nations: iBafana Bafana
- ngowezi-2016 iCaf Champions League: iMamelodi Sundowns
- ngowezi-2022 i-Africa Women Cup of Nations: iBanyana Banyana