Kupolitiki mbumbulu: Ingozi yokwenza osopolitiki onkulunkulwana



UMfowakwaNomajalimane ungungoti wepolitiki nepolitiki yezomnotho. UnguMhleli Omkhulu noMshicileli weBayede.
Emiphakathini ethile osopolitiki baphenduka onkulunkulwana, okuyingozi
Ukukhuluma okwejwayelekile ezikhulwini zikaHulumeni nosopolitiki kuthi iNingizimu Afrika inoMthethosisekelo ohamba phambili emhlabeni jikelele. Lokhu kukhuluma kuze kugqokiswe ‘ngobufakazi’ thizeni okwenziwa nguHulumeni. Okunye kwalobu bufakazi kuba ngamalungelo aqukethwe yilo mqulu.
Muva nje kuke kwaba nenkulumompikiswano ngesikhathi ilungu eliqavile leqembu elibusayo, i-African National Congress (ANC) uMhlonishwa uLindiwe Sisulu ekhomba amabala athile kuMthethosisekelo wakuleli nathi kawubonwa nxa kumele ubhekele okungamalungelo aboHlanga.
Akaligwinyanga okaMaxhamela njengoba ebe esenqakwa, hhayi kuphela ngabeqembu lakhe kepha nabantu lapha ngaphandle abathe kabamudle bamfele. Kuze kwakhona nezincomo ezithi uMengameli wezwe uRamaphosa ‘akaqondise ubugwegwe’ lapha kokaMaxhamela. Ababemsola ngalo uMhlonishwa ngelokuthi inkulumo yakhe ijivaza hhayi kuphela abehluleli kepha nezobulungiswa zakuleli okubuso bazo kuwuMthethosisekelo.
Engxoxweni ekhethekile nelaboHlanga, okaMaxhamela wadweba umugqa esho khona ukuthi umile kulokho abe ekuvezile ngabehluleli boHlanga ngangokwenzelela koMthethosisekelo. Ngaphandle kokwahlulela ukuthi ngabe ngubani owabe esephutheni, umbuzo owasala kwaba ngukuthi okaMaxhamela ukusho kubani, usola bani nokuthi uthi akwenziweni ngalokho? Izimpendulo kulo mbuzo zabe zimqoka ngenxa yesikhundla akuso uMhlonishwa kanjalo nobulungu bakhe. Owawumqoka umbuzo lapha ngothi bonke lobu bubi uMhlonishwa asekubona eminyakeni emingaka ukuqaphele nini. Ukuthi uma kunjengoba esho nje yiliphi iqembu okumele lisolwe njengoba uMthethosisekelo lona waphakanyiswa (iningi) yiqembu yena abe lilungu lalo, ekuHulumeni oholwa yilo, kanti naye wabe engesinye sezikhulu eziphezulu mhla kunezingxoxo.
Lesi simo lapho imiphakathi iphenduka izisulu zosopolitiki sivamile nakwabanye abaholi nosopolitiki kuleli lapho bekhomba ‘ingozi’ noma bebabaza inkinga entweni abayaziyo. Kokunye baze bazidonye izifuba ngento abathi bayenze bona ekubeni bekumele ngabe kade bayenza ngokusho koMthethosisekelo. Kukangakanani nje uzwa osopolitiki bememezela ukuthi bazohamba bayokwakhela abantu izindlu noma ibhuloho? Uma besho lokho basuke bekhangisa lokhu abathi yimisebenzi emihle abayenzayo noma begqamisa khona ukuthi bona bodwa balibhuloho noma umthombo wokuthola lokho abakhuluma ngakho.
Leli qiniso mbumbulu yize libaphilisa osopolitiki futhi libakhukhumeza, kubantu lapha phandle liyingozi ngoba lenza kube nesimomqondo esithile ngosopolitiki noHulumeni jikelele. Lenza bancike kakhulu ekutheni izinto zonke, ngisho nalezo ezingamalungelo abo zivela kusopolitiki.
Lesi simomqondo empeleni sesilibulele izwe. Yikho nje uke uzwe noma ubone abantu abadala bebhubhisa umtapowolwazi ngomlilo ngoba bethi uHulumeni akabakheli izindlu zangasese.
Noma bagebhule imigwaqo ngoba bethi bafuna ukwakhelwa izindlu. Akabi bikho othi kabanikwe umhlaba ukuze bahlangabezane nalokho uHulumeni ngokoMthethosisekelo kumele akwenze. Khona lapho uzwe inkinsela uqobo kuthi ingawa bese isola ukuthi ‘kayixhaswa’nguHulumeni, isho ikhuluma ngebhizinisi layo elizuzisa yona nezingane zalo kepha athi abakhokhi bentela kabakhokhele izindleko zakhe.
Isixazululo
Umbuzo ungathi kambe yini isixazululo kulokhu? Yini engenza abantu bazi ukuthi kwipolitiki osopolitiki noma abaholi ngabalingani hayi onkulunkulwana? Impendulo noma isixazululo kulokhu sibanzi ngoba siphoqa ukuba ucabange noma ubheke okuningi. Nokho okubamqoka yizifundiso zomphakathi ngoHulumeni okuhlanganisa nepolitiki.
Okulandela lapho wukufundisa abantu ngemithetho yezwe encike kumthetho sisekelo wezwe. Isibonelo nje kuhle abantu bafunde ngokuthi ayini amaqembu lawa epolitiki nokuthi bona banamandla angakanani phezu kwamaqembu nabaholi babo. Kwedlule lapho kube wukuqonda kabanzi ngokusebenza kukahulumeni nezinhlaka zakhe. Konke lokhu isisekelo sakho wukwazi kabanzi ngoMthethosiselo wezwe olihawu kukho konke.
Uma kukhulunywa konke lokhu okungaba zixazululo kungabukeka noma kuzwakale kulula, kepha iqiniso lithi bambalwa oHulumeni nosopolitiki abangavuma ukuba abantu babe nolwazi olwanele ngoba lokho kuyosho ukuthi bazokwazi ukubona uma sebegilwa imikhuba njengoba kwenzeka nje. Ngamafuphi ukungazi kwethu njengezakhamuzi yikho okwenza osopolitiki nabaholi baphenduke onkulunkululwan esikhundleni sokuba babe ngabalingani bethu ekubuseni kwethu.