Now Reading
Lukhulu oluze nomnotho wamaganu esizweni sakwaTembe
Dark Light

Lukhulu oluze nomnotho wamaganu esizweni sakwaTembe

Izakhamuzi zakulezi zindawo ikakhulukazi abesifazane seziqalile ukuhlomula kulesi sithelo ngamathuba omsebenzi nangemali yokuziphilisa  


Namuhla sibheka udaba olunikeza ithemba ngekusasa lentuthuko yemiphakathi yasemakhaya. Emveni kwesikhathi eside sekwabekwa isakhiwo esabe sizosiza umphakathi wesizwe sakwaTembe, muva nje, sekube nomnyakazo omkhulu otshengisa izinguquko ezizothi zilethe intuthuko eyoba eyezizukulwane kule ndawo yesizwe sakwaTembe. Kuphela nje nxa lokhu osekukhona kuyobanjiswa okwezikhali zamaNtungwa.

UNgqongqoshe Wezolimo Nokuthuthukiswa Kwezindawo Zasemakhaya esifundazweni iKwaZulu-Natal, uMhlonishwa uBongiwe MaSithole Moloi, kuthe emuva kweminyaka emihlanu lesi sakhiwo sabekwa kule ndawo, emuva kwalokho akwabe kusenzeka lutho, wajuba ithimba elabe liholwa uMnu uCarlos Boldogh ukuthi liyovuselela lo msebenzi. Kuzokhumbuleka ukuthi intuthuko yezomnotho yezindawo zasemakhaya iqale ukungena ezingeni elibonakalayo cishe eminyakeni elishumi nanhlanu eyedlule, lapho inhlangano uKhongolose nokuyinhlangano ebusayo, yabeka eqhulwini intuthuko yezomnotho yezindawo zasemakhaya. Phakathi kwezinto ezinhlanu okwakumele zifukule iNingizimu Afrika ezabe ziyimigomo yenhlangano intuthuko yasemakhaya yabe iseqhulwini. Lesi sinqumo sokuthi izindawo zasemakhaya zibe nezikwenzayo maqondana nokuthuthukiswa kwemiphakathi kwezomnotho, into okumele mayilandelelwe cishe minyaka yonke. 

Emuva kwalesi sinqumo, kwabe sekulandela imikhombandlela kaHulumeni efana nezizindantuthuko zezezimboni, nokuthuthukiswa kwezolimo nemixhantela yazo kanye nemigudu okuyomele ilandelwe ukufukula lezi zindawo ukuthi zikwazi ukuza nemikhiqizo eyofinyelela ezimakethe ngokushesha. Nxa kungalandelwa lo mhlahlandlela kungahanjwa ibanga elide kakhulu ekuguquleni isimo sobubha, ukuswelakala kwemisebenzi, nokwencika kakhulu kwabantu bakulezi zindawo emalini yezibonelelo zikaHulumeni ngokungenasidingo.  

Yize kwabe kuyisinqumo sezepolitiki lesi, kepha isinqumo esiphusile kakhulu nxa sizosetshenziswa ngendlela enobuchule bezesayensi yezomnotho ngokuthi kubhekwe amandla yileyo naleyo ndawo yasemakhaya ewaqukethe ukuze izithuthukise. Lokhu kwenzeka kuphela ngokuthi bathi nxa osopolitiki sebeshayile imithetho emihle njengalena, bashenxe, badedele osozimboni abakhulu nabancane ukuklama indima yabo beze nezixazululo ezizoxhaswa izinhlaka zikaHulumeni esigabeni sezezimali nasekusekelweni ngayo yonke indlela ekufukuleni umnotho lona. Kulesi sigaba, akube kusaba umnotho wasemakhaya nje, kepha kuba umnotho osuxhantele ezimakethe nasekusekelweni nxazonke ingqalasizinda yomnotho jikelele. 

Le ndawo enolwandle yakwaNgolanyama, ingenye esibonakalise ukuba ngenye uHulumeni angazigqaja kakhulu ngayo, kuphela nje, nxa ukubambisana kwale miphakathi nokusebenza ngaphansi kwale mboni kwenzeka ngendlela. 

Lesi sithelo esibizwa ngeganu, yisithelo esitholakala kuphela enyakatho nezwe. Kanti lapha eNingizimu Afrika sitholakala kakhulu endaweni yakwaTembe neyakhelene nazo. Umganu lona othandwa kakhulu futhi nayizindlovu yisithelo ebesinganakekile impela ekuthenini singaze sibe esilethela abantu bakule ndawo umnotho. Ngaphandle kokusisebenzisa lesi sihlahla nezithelo zaso ngokwesintu, siphinde sisebenze kakhulu ezigabeni eziningi, lokhu kubandakanya ujamu ovela emuveni kokubiliswa kwaso. Amanzi aso ajike abeluthuqasi, bese eyakhanywa. Siphinde sisetshenziselwe ukwakha iziphuzo ezinhlobonhlobo kwesinye isikhathi ezidakanayo ezibizwa ngotshwala bomganu. Sibuye sidliwe ngokungathi amakinati. Kanti kunoketshezana olusawoyela oluphuma khona lusetshenziswe esikhumbeni. Ngisho negobongo lalesi sithelo nxa sekukhanywe konke okufunekayo, nalo liyasetshenziswa ukulungisa ezindlini kanye nokuthi lifane nelahle nxa kubaswa umlilo. 

Ekuqoqeni ulwazi mayelana nalesi sihlahla esiyisimangaliso semvelo yale ndawo, uNks uMasuku osebenzela uMnyango Wezolimo, ubeke kanje: “Impela ukufika kukaNgqongqoshe uMaSithole Moloi eMnyangweni, kuwusimamisile kakhulu lo msebenzi futhi kwabuyisa ithemba ebeselilahlekile emphakathini wale ndawo iminyaka emihlanu yonke.”

See Also

Eqhuba lolu daba, uthe njengamanje izigodi ezingama-49 zezinduna ezakhele le ndawo zilethe abesifazane abangamashumi amabili abanolwazi olunzulu ekuphiseni utshwala bamaganu kwazise bebekade bekwenza lokhu ngaphambilini, ukuthi bazophisa utshwala kule mboni entsha. Njengalokhu kwaziwa ukuthi nxa amaganu esevuthiwe, ayakhithika, kanjalo nabesifazane nezingane zendawo seziyakwazi ukuthola ithuba lokuthi ziqoqe imigqomo ekaliwe zizoyidayisa kule mboni  ngamarandi angama-25. Lokhu bakwenza ngesikalo sokuthi okungenani umuntu ngamunye olethayo, uletha imigqomo lena elishumi kuphela ngeviki ukuze bakwazi ukweneliseka cishe bonke abantu. Kukodwa lokhu kugcina kulethela umuntu ngamunye inkulungwane yamarandi ngenyanga, okuyimali umuntu azengezela yona eceleni ngaphandle kokusebenza kanzima. 

Konke lokhu kusho ukuthi abantu abangama-980, okubadakanya kakhulu abesifazane nentsha bazozibandakanya kulo msebenzi ngokuthi bakhe imifelandawonye ukuze bazithuthukise. 

Yize kungacacile ngokocwaningo ukuthi umthamo wale makethe yalesi sitshalo mungakanani, kepha kucacile ukuthi uzokhula kakhulu umnotho walo mkhiqizo ikakhulu lapha kweleNdlovukazi uMthaniya. Lena ngeminye yemiphumela emihle esilethwe yilo msebenzi oyisimanga kule ndawo yakwaTembe, eholwa ngaphansi kweTembe Marula Development Trust ngaphansi kweNkosi uMabuda Tembe. 

Emalini engaphezu kwezigidi ezingama-R36, etshalwe uMnyango kule ndawo, kumele nakanjani kube khona impumelelo eyothi mayithuthukise lo mphakathi nezindlela eziningi. Izimakethe zangaphandle esezivele zizibophezele ukuthenga wonke umkhiqizo, zilindele ukusimama, nokuqinisekiswa ukuthi nembala, lo mphakathi uyokwazi ukusebenzisana ngokubambisana ukuze ufakele umkhiqizo wawo ngale kwezingqinamba ezivame ukubakhona kumadlandawonye amaningi asegcine ehluleka ukubambisana. 

Scroll To Top