Isibonelelo sikahulumeni sineqhaza elimqoka kwabafuna ukuqashwa


Nakuba isimo somnotho bese sisibi kakhulu kodwa uKhuvethe nalo lufike lwengeza ngaphezulu eNingizimu Afrika. Ekoteni yesibili yonyaka we-2021, amazinga okuntuleka kwemisebenzi ayephezulu kunawo wonke ake aqoshwa kuleli. Abantu abaningi balahlekelwa yimisebenzi , kwaphela namakhaya ngenxa yokuthi bese kungasekho okungenayo.
Nokho izibonelelo zikahulumeni zihlinzeka ngemali engenayo esiza abantu ukuthi baphile ebunzimeni bezomnotho besikhashana bokuntuleka kwemisebenzi. Ngokuhamba kwesikhathi, kumele kudalwe amathuba amasha ukuze abantu babuyele emsebenzini. Kodwa-ke, ukugcizelela koMgcinimafa Kazwelonke ekuvinjweni kwezimali kuye kwaholela ezingxoxweni mayelana nokuthi iyiphi kule migomo okufanele ibekwe eqhulwini. Lokhu kubonakale ikakhulukazi engxoxweni mayelana nokunwetshwa kwesibonelelo sikahulumeni esethulwe ngesikhathi sobhubhane, iSocial Relief of Distress Grant.
Umgcinimafa welule isibonelelo ngomunye unyaka ngoLwezi we-2022, kodwa waxwayisa ngokuthi ukuxhasa ngezimali kuzodinga imali eyengeziwe noma ukubeka eqhulwini ukusetshenziswa kwemali okukhona.
Izingxoxo eziningi ezimayelana nokufaneleka kwesibonelelo sikahulumeni zithathwa njengesiqhudelana nezinhlelo zokudala amathuba omsebenzi esabelweni sesabelomali. Ubufakazi obuhlanganiswe ekubuyekezeni izincwadi zosizo lokucinga umsebenzi buphakamisa ukuthi ngokuklama ngokucophelela, isibonelelo singasiza ekusekeleni ukubaluleka kwenqubomgomo yokwenza abantu abasha bangene emsebenzini.
Ucwaningo luphinde luphakamise ukuthi uhulumeni waseNingizimu Afrika kufanele ahlanganise noma yini ethatha indawo yesibonelelo kanye nezinhlelo zokusiza abantu abafuna umsebenzi. Abacwaningi sebehlole inqwaba yezinhlelo zokuthungatha imisebenzi eNingizimu Afrika bathola ubufakazi obuthembisayo bokuthi bangawandisa amathuba omsebenzi. Ukuhlola kuzwelonke kungathuthukisa ukuklanywa kwale nqubomgomo.
Izibonelelo zemali
Ucwaningo lukhombisa ukuthi izibonelelo zemali zingakhuphula ukufunwa kwemisebenzi. Ukuthola nje imali yesibonelelo sikahulumeni kukhuthaza abathola lesi sibonelelo, kanye namanye amalungu omndeni, ukuthi baqinise ekufuneni imisebenzi.
Lokhu kungenxa yokuthi izibonelelo zemali zingasetshenziselwa ukukhokhela izindleko zokuthungatha umsebenzi. Olunye ucwaningo lwemiphumela yemakethe yezemisebenzi yesibonelelo sikahulumeni eNingizimu Afrika luthole ukuthi ukudluliswa kwezimali kwenyusa amathuba okuthi umamukeli asebenze emakethe yezemisebenzi ngamaphesenti angama-25.
Ukwenyuka kokufunwa kwemisebenzi akukwazi ukubhekana nokushoda kwesakhiwo kwemisebenzi. Noma kunjalo, ukwandisa inani lezicelo ezilethwa abafuna umsebenzi kungahumushela emiphumeleni yokuqashwa.
Isibonelelo sikahulumeni kufanele sihlanganiswe nezinhlelo zokusiza zekufuneni umsebenzi.
Izimakethe zezabasebenzi ngokuvamile azisebenzi ngendlela efanele: abafuna umsebenzi babhekana nezithiyo ekufuneni imisebenzi futhi abaqashi bayazabalaza ukukhomba izisebenzi ezifanele. Lezi zithiyo zinganciphisa izinga lokuqashwa njengoba izikhala zingavalwa.
Izinhlelo zokusiza ukusesha umsebenzi zinganciphisa lokhu “kungqubuzana kokusesha”, okungase kube ngcono amazinga okuqashwa, izinga lokuqashwa kanye neholo labasebenzi.
Umbiko uSwelihle Buthelezi neThe Conversation