Ithwasa eseliphenduke uqolothakammango
UMfowakwaNomajalimane ungungoti wepolitiki nepolitiki yezomnotho. UnguMhleli Omkhulu noMshicileli weBayede.
Uthando lolimi nokusondelana nechobanswani kumenze waphenduka isikhuphekhuphe esikhuluma kancane kepha senze kakhudlwana
Ulimi lwesiZulu lwaba nenhlanhla yokuthi athi esedlulile emhlabeni uSolwazi u-Abraham Charles Nkabinde siphinde sibe naye ozomfuza angamshiyi ekuqhubeni umshikashika wokubhala izichazamazwi.
UMcusi waba yichobanswani kwezokubhalwa kwezichazamazwi ezichaza amagama esiZulu ngesiZulu. Inhlanhla olube nayo ulimi lwesiZulu eyokuba noDkt uMpumelelo Mbatha (ontangayakhe abajwayele ukumbiza ngokuthi uMpume) owaphekwa uSolwazi uNkabinde.
UMthiya wadlula ezandleni zikaNkabinde esengumfundi eNyuvesi yaKwaZulu (oNgoye) waphinda wamcija esemcijela ukubhala isichazamazwi esichaza amagama esiZulu ngesiZulu.
UNdabezitha usewenze lo msebenzi waze waba uqolothakammango kwezezichazamazwi. Njengamanje uthwasisa labo abathwasela lo msebenzi kulesi sikhungo esaziwa ngokuthi isikhungo sesichazamazwi sesiZulu.
Inde indlela esikhathulwe uMthiya ewa evuka nalo msebenzi wesizwe ebe engelona isakabuli. Le ndlela ibinezinciji nezingozi ongathi uma ukhalakathele kuzo kungabi lula ukuphuma. Selokhu waba nzima lokho lo mshikashika kangangoba ungumqansa okungelula ukuwuqwala.
Okuwenza ungabi lula neze ukuthi uma uzowenza ufana nomuntu obekwe eqeleni bese kuthiwa akalime iqele kungekho lutho oluzomsiza ekulimeni. Sinjalo-ke isimo abhekane naso uMthiya kulo mshikashika. Uphulukundlele khona kunjalo wakhipha umqingo ozolondoloza ulimi lwesiZulu kusizakale ngisho isizukulwane esizayo.
Isichazamazwi esilimilunye sihlelwe ngendlela yokuthi amagama abhalwa aphelele. Esikhathini esiningi amagama esiZulu abebhalwa angapheleli kube yiziqu kuphela yize kwabe kungezona izichazamazwi ezilimilunye.
Ukhona umzukuzuku ovelayo kule ndlela yokubhalwa kwamagama kanti awukho lo mzukuzuku uma igama liyaphelela. Uthi uma echaza uMthiya athi nasenkulumeni igama libhalwa liphelele. Alinqanyulwa kukhulunywe ngesiqu kuphela.
UMthiya nethimba lakhe baphinde bakhipha isichazamazwi sabantwana esinezithombe. Lo msebenzi usuqalile ukubonakala kuleli phephandaba laboHlanga.
UMthiya ungomunye wababa nesandla ekuhlanganiseni nasekubaseni leli kloba lomlilo namuhla eliyiphephandaba laboHlanga.
Njengombhali wengosi Ezasexhibeni ubengananazi ukusola lapho sekunenkinga ekubhalweni nasekukhulunyweni kwelethunga. Kweminye yemibhalo yakhe uke wababaza umkhuba wokushumpula olimini lwethunga.
Ngalokhu uMthiya waphawula wathi: “Kunomkhuba owenziwa ngabathile wokushuphula izinhlamvu ezithile eziqalweni zamagama esiZulu. Lo mkhuba uvamise ukwenziwa ngabakhuluma isiNgisi. Okuxakayo kulaba abakhuluma isiNgisi abagila lo mkhuba wukuthi akubi ngabamhlophe bodwa kodwa nabo aboHlanga bayawenza lo mkhuba. Kunzima ukukuchaza lokhu uma kwenziwa ngisho ngabantu boHlanga,” kuphawula uNdabezitha.
Waqhuba wathi: “Kusobala ukuthi umuntu unele akwitize isiNgisi bese esezibona kufanele enze konke okwenziwa ngamaNgisi uma ekhuluma ulimi lwawo. IsiZulu sona sakubona sakubeletha. Kuthi lo mkhuba ulindeleke kulabo abangasincelanga ebeleni isiZulu uthole ukuthi nabo laba abasincele ebeleni baba mdibi munye nalaba abagila lo mkhuba.”
Ezweni lapho nolimi lwesiZulu livikelekile kuMthethosisekelo uMthinya uyazisola izinkantolo ngendlela kokunye ezethula ngayo izinqumo zisebenzisa amagama esiNgisi kubantu abangasizwa noma incazelo yalokho abakushoyo ingaqondakali uma kufika olimini.
Wenza isibonelo ngegama elithi impeachment elabe livela eNkantolo YoMthethosisekelo. Kulokhu uMthiya waphumela obala wathi: “Okufike kube nzima kakhulu lapha eNingizimu Afrika wukuthi akukho nezinhlaka ezicathulisa umphakathi ziwufundise ngezincazelo zezinto ezithile ezingaziwa njengencazelo ephusile yaleli gama.
Abehluleli bavele bantenguze ngezinguzunga zamagama esiNgisi nesiLathini singabi bikho isikhathi sokuchazela umphakathi ngalokhu akushoyo. Ubani ozochazela umphakathi ngalezi zinkiyankiya zamagama?” kubuza uNdabezitha.
Sengathi iThongo Elikhulu lingasigcinela uNdabezitha akwazi ukuchathazela namathwasa afuna ukuthwasela lo mshikashika kuleli shungu lakhe.
- ISigqiki yingosi entsha yelaboHlanga nekhuluma ngabaholi boHlanga abavela emikhakha eyehlukene yempilo. Iyatholakala nakusizindalwebu naku podcast.

