Isibonelelo sama-R350 asisoze nanini saba isixazululo semisebenzi
Bengilalele inkulumo kaMengameli ezinsukwini lapho echaza ngesinqumo sikaHulumeni kanye noMnyango Wezempilo sokususa imithetho yokhuvethe evula izwe ngokuphelele. Ngimuzwe ekhumbuza isizwe ukuthi asihambe siyojovela lolu bhubhane. Uma echaza uthe izwe liyavulwa ngokuphelele, wathi lokhu kuzokwenza ukuthi umnotho wezwe ubuyele esimweni sawo. Ingithusile inkulumo yakhe ngoba ngithe uma ngibuka izindaba ngezwe ukuthi uMnyango Wezamandla unyusa uphethroli kanye nodizili. Kodwa angigxilanga kakhulu lapho, engikunakile uma ekhuluma ngizwe ethi isibonelelo sikaHulumeni sama-R350 siyaqhubeka. Okusho ukuthi abantu abasha abebethola lesi sibonelelo kanye nalabo abebebungaza ukuphothula kweziqu zabo bazonikwa ithuba lokubhalisela le mali.
Ngithe uma ngibuka izibalo zabantu abangasebenzi kuleli ngazibuza ukuthi uHulumeni weqembu elibusayo uzobanika ama-R350 eyithathaphi imali futhi uzobondla ngalesi sibonelelo kuyoze kube nini? Ngicabanga ukuthi nawe uyazibuza ngoba baningi kakhulu abantu abangasebenzi kuleli. UMnyango Wezokuqashwa ezinsukwini uchaze lesimo njengesibucayi futhi waveza ukuthi isimo esidinga ukuxazululwa ngokushesha. Angifuni kuzwakala sengathi ngincike kwezepolitiki ngoba umsebenzi wami ukweluleka abantu abasha ngezemfundo kanye nempilo, kodwa kusobala ukuthi indlu yegagu iyanetha. UMengameli nethimba lakhe sebeyosizwa ukucasha ngokhuvethe kodwa isimo somnotho kanye nezenhlalo kuleli simanzonzo. Abasebenzi bazothwala kanzima kuleli futhi ayikho into abazoyisebenzela ngoba impilo isibiza kakhulu kanti nentela ayixegisiwe.
Ngiyazi ukuthi uyazibuza ukuthi isibonelelo sama-R350 singenaphi kule nto esengikhulume ngayo ngenhla. Engifuna ukuqala ngakho ukuveza ukuthi labo abathola lesi sibonelelo bazi ukuthi siyimvela kancane futhi mancane amazwe aholela abantu behleli ekhaya. Ngifisa bazi ukuthi akulona iholo kodwa yisibonelelo sikaHulumeni ocabanga ukuthi uxazulula inkinga yokwentuleka komsebenzi. KuHulumeni obusayo, ngifisa wazi ukuthi ukunika umuntu ohleli iminyaka enyuvesi ama-R350 akusona isixazululo. Eqinisweni le mali ayenzi mehluko empilweni yalabo abanikwa yona futhi ngiyazi ongoti bezomnotho bavumelana nami ukuthi umuntu akasoze aphila ngama-R350 inyanga yonke. Singakhohlisana nje sithi abantu abasha bayahola kodwa sonke siyazi obani abaholayo kule mali.
Abantu abasha abathola isibonelelo sokungasebenzi bafana nengane ethunywe esitolo ukuthi iyothenga isinkwa. Ngiyakhumbula ngisemncane, ngangijabula kabi uma nginikwe imali ukuthi ngiyothenga esitolo. Ngangizizwa nginguhulumeni kontanga bami. Eqinisweni kwakungeyona eyami leyomali futhi ukuzizwa ngijabulile ngoba ngiphethe imali kwakuyinto yesikhashana. Lokhu kuyefana ncamashi nalokhu okwenziwa kubantu abasha bakuleli. Baphathiswa imali okungeyona eyabo futhi engabasizi ngalutho iningi labo. Ukuthi kwakudliwa isinkwa esasithengwe yimi, kwakungasho ukuthi yimina umondli ekhaya. Kwakudliwa isinkwa engangithunywe sona. UHulumeni uma enika intsha imadlana akabaniki ikusasa. Abantu abathola lemayi abanikazi bezitolo zokudla ngoba abantu abasha abaninga bathenga ukudla ngalemali. Okubuhlungu ukuthi ukudla okuthengwa ngalemali akuyiqedi inyanga futhi akuzithengi izinto eziningi ezidingwa ngumuntu omusha ongasebenzi.
Uma ngithi isibonelelo sabantu abangasebenzi asidliwa abantu abasha ngisho ngoba kwazona izimboni ezikhongeza kuleli bhodwe eliconsayo azifuni ukudala amathuba omsebenzi kanti yizo kanye okumele zilekelele uhulumeni. Ngiyaphinda futhi ngithi, ukunika abantu abasha imali kufana nokunika umuntu ohlala endaweni enodaka amabhuzi amasha uthi akawagcine ehlobile. Angeke kwenzeke awagcine ehlobile ngoba uhlala odakeni. Uhulumeni uma enika abantu bakuleli isibonelelo, atshela umhlaba wonke ngaso, akukho akwenzeyo ngoba awukho umehluko esiwenzayo. Abantu bakithi abathola lemali kanye nezikhulu zikahulumeni ngeke zingizwe ukuthi ngithini ngoba bacabanga ukuthi kukhona umehluko isibonelelo esiwenzayo. Ngicabanga ukuthi ubuholi bakuleli budinga ukubuyela enkulisa buyofunda incazelo yegama elithi “umehluko”. Uma wenza umehluko kumele kucace futhi asikho isidingo sokuphinde ubuye wenze into ethize lapho wenze khona umehluko.
Kunokuthi sikhombane emehlweni, ngicabanga ukuthi yisikhathi sokusebenzisana ekuletheni uguquko kuleli. Akusensuku zingakhi ngaphambi kokuthi abakhokhi bentela baqale bagoloze ukuyikhokha ngoba ingekho into ecacile eyenziwayo ngayo. Kunokuthi kuthuthukiswe izwe lakithi sibona osopolitiki belwa impi yezepolitiki ngathi futhi abanandaba ukuthi sizizwa kanjani nokuthi siyayibona lento abayenzayo. Inkohlakalo kanye nokulahlekelwa kukanembeza kulibulele izwe lakithi. Wonke umuntu ugubhela kwesakhe isisu. Nabathi balwisana nenkohlakalo batholakala bekwenkulu inkohlakalo.
Umbuzo engizibuza wona uthi kunini lapho siyobuyela sibe yizwe kanye nesizwe esikwazi ukulwisana nezinkinga. Sikhuluma njalo futhi sibamba imihlangano engapheli nengalethi izimpendulo. Izwe lakithi likhiqiza amasela kanye nabantu abanganasimilo ngenxa yendlala kanye nenkohlakalo kuleli. Kulukhuni ukuyala nokukhuthaza izingane kanye nabantu abasha kuleli ngoba abakubonayo kanye nabakuzwayo yinkohlakalo nokweba kanye nezethembiso ezingafezwa. Uguquko lungenzeka futhi lungenzeka ngokushesha kodwa kuzomele abazali abasiphethe batshengise ushintsho, basihole ngobuqotho kanye nangothando.
