Now Reading
Ziyini izibongo? Nantu ugqozi olusha
Dark Light

Ziyini izibongo? Nantu ugqozi olusha

Izibongo wumgedezo obunjwe ngamagama anobunkondlo akhuluma ngaMakhosi, ngamaqhawe nabavelele, ampongolozwa yimbongi ehaya ngezigameko empilweni yobongelwayo. 

Ekuqaleni izibongo zazigcinwa engqondweni zingabhalwa phansi. Izibongo zivamise ukususelwa ezehlakalweni zalowo obongwayo kweyamiswa emlandweni wakhe othinta ukuzalwa nokuqala kwakhe ukuvelela. Ezinye zilanda ngokufingqiwe nangabazali balowo obongelwayo.

Izibongo zithunga ukuqaphela okuqavile nalokho okuyingqophamlando okwenzakalayo nokucatshangwa yimbongi. Lo mqambo umumatha amazwi asakubhula, akubikezela, sakubhuqa, sakukloloda, sakuvusa usinga lokubhebhezela ukuba kube yini kanye uma sekufanele zilime ziye etsheni, kube ngongaphansi nongaphezulu. 

Imvamisa izibongo zichazwa ngokuthi zenzani, kazigagulwa ukuthi ziyini, njengoba kuyaywe kubalulwe ukuthi iyini inkondlo, indaba emfishane, i-eseyi, umdlalo weshashalazi, inganekwane, insumansumane, nokunye.

Sengathi angaya ngokulolongeka amagama okuzanywa ngawo ukuba  kuchazwe ukuthi izibongo ziyini. Kuhle isiZulu sicijiswe ngesineke selukwe kahle sikwazi ukuchaza umqondomsuka wezinto. Kakufanele sisebenzise amagama achaza okuningi nokujwayelekile kungathi ngqo okunye okudinga ubuchule bokubekwa noma ukwethulwa njengomqondo othe ngqo. Kulabo ababezimbongi zakwaZulu singabala iNyosi uTholudaba Ndlovu wayebongela Isilo uSenzangakhona kaJama. iNyosi uMxhamana kaSoshaya Sibisi kwakuyiNyosi yeSilo uShaka. iNyosi uMagolwana kaMkhathini Jiyane wayeyiNyosi yeSilo uDingana, uMhlangeni Khumalo wayeyiNyosi yeSilo uCetshwayo, uSehla kaNdengezi Zungu wayeyiNyosi yeSilo uDinuzulu, uHoye kaSoxhakaza Ndlela wayeyiNyosi yeSilo uSolomon (uMaphumzana), uMathambo Gwala wayeyiNyosi yeSilo uBhekuzulu, waqhubeka uMathambo Gwala ekungeneni kweSILO uZwelithini, kwase kuba uNtulizenkosi Dlamini, uBuzetsheni Mdletshe, uMphatheleni Mncwango noMkhishwa Xulu. Okugcine kuyiNyosi esemqoka nguMsindazwe (Mdletshe) ISILO esisanda kwebuza sibe nezinyosi eziningi. Ingqikithi enkulu yezibongo zayo yaqanjwa nguNtulizenkosi Dlamini. (Izinyosi sizibiza ngamagama nezibongo okungathi amagama azo ngamabutho, kasishilo ukuthi nguMnu sibanibani, ngokuba kwakungashiwo kanjalo).

Nazi izibongo eziqanjwe nguMntwana uMxolisi Steven Zulu waseGazini:

Izibongo zeSILO uMisuzulu kaZwelithini 

Uhlofu lwakithi KwaKhangelamankengane, 

Oluhlofule abakwabo, 

Uzagila zamceza, 

Okwentaba yakhe uCeza, 

Thobeka mntakaNdaba, 

Sezikuphahlele kuMdali izinyembezi, 

Uthushuke mnta kaBhejane, Nobembinjana, 

Wagcina eseswangulukile.

 Ukubhonga kweBhubesi, 

Akufani nokwendlozi, 

Ngoba okwebhubesi kubangela abantu uxhuxhu, 

Bayayetha ekaMdlokombane kayetheki. 

Leli dwala linobushelezi, 

Lesabeni baNtwana nani bezizwe, 

Nakhu selidinsile abakwabo. 

Awu Mageba,

 Ivenge lakho lilotshizelwa zintuthwane , 

Lingakabekwa ngisho ezithebeni? 

UNdaba zafika ngqangi kubasikibebunda! 

Ungexwayi mnta kaBhejane, 

Badidwa amashiya ukudinga ubuthongo! 

UZulu sesiyomhlabela umkhosi, 

Sesibuya nawe kwezikude izintaba zaseSwazini!

Izibongo zeNgonyama uMisuzulu kaZwelithini Zulu 

Izulu elidume ngomnyama KwaKhangelamankengane, 

Laduma sakuhalalisa sakungqongqoza emasangweni ezulu,

Kwaye kwazamazama izikhonkwane kwelaKwaNgwane,

Kuhalaliswa ngezinyane leMbube,

Elimise isizwe sikaPhunga noMageba ngethunzi,

Yebuya Zulu nanku umsindo wamahlokohloko,

Okhale uphindelela eSishayamthetho oNdini, 

Obiyinkomo kadade kwezakwabo, 

Abanye bathi ayilale abanye bathi ayivuke, 

Wathela umthole okade bewufungela bewunyokoloza. 

Ikloba lomlilo elibaswe lakhwezela KwaPhindangene,

Sukuma Mntwana usethule lo mthwalo kaZashuke, 

Umlomo ongawodwana eminye igabe ngokuvunana, 

Wayenza indaba Mbabazane emahaqa,

Ngokukhomba indlela nangamhla bekucokofula, 

Bekubeka amabala nangamhla uphendl’ indlela kaZulu, 

Kakade umlungisi uzithela isisila, 

Bethi hamba lukeke, 

Ulinge okwenkalankala,

Wawubasa zatshoda izishebo zezintatheli ezimaxhomondela,

Ngokuxhomondela ezeSihlalo sikaZulu, 

Laguga iphakethe labavubela ibhodwe lenzondo kwethu kwaZulu,

Benyonkoloza kwezinoju eSigodlweni seMbube,

Phinde Mageba abasophinde bagiye ngethambo lakho. 

Bangakulokotha ngaliphi Zulu?

Bangakulinga ngaliphi Mageba?

Engani elakho liyazisho ngelokumis’ uZulu,

Indaba ephekwe emakhosombeni yaputshiluka, 

Yaqhum’ ubusaphasapha emaphepheni, 

Yakhexa imilomo kovovo liyakhipha,

Ziyekeni baNtwana lezo ndaba azingangani,

Zilinganiswa noyihlo kanye noyihlomkhulu,

Anisaboni nanxa senikhashelwa?

Namadlozi enu asenihlamukile, 

Asecheme isidanana negazi laseBukhosini kwelaKwaNgwane. 

Inkonyane enhle yakithi KwaKhangakelamankene edid’ imibala,

Yayidida ngomnyama zayiphumputha izimpumputhe,

Zayiphumputha isemehlwen’ iNkosi yazo, 

Abathe beyijijimeza ngomjojantaba yaphulukundlela,

Abathe besayibheke ngaphakathi kwaba isigcwele izinkalo,

Efukanyelwe ngabakwaSidlodlo yagugumba, 

Abayigcine isentendeni yesandla kanti sebebambe amaqubu enyoni.

Inhlamvu yelanga ekhanyise ngomnyama KwaKhangelamankengane,

Yakhanyisa kwazamazama uZulu wonkana,

Kwaye kwananela noMbuso wamaNgisi kwelaseNgilandi,

Zasho ngazwi linye zonke izizwe 

Zithi umile uMbuso kaZulu, 

Isimanga seNkosi ngokukhalipha nxa zonke,

Abathe beyisukumisa yahlala, 

Bathi beyihlalisa yasukuma,

Umshintshi wedina alenze ibhulakufesi,

Oshintshe ibhulakufesi walenza idina,

Yathiba inkunzi yakithi KwaKhangelamankengane,

Yathiba kwangathi izobhonga ihola amabutho kaZulu,

Nangamhla itotoba kancane, 

Iyovalelisa iNdlovukazi kaZulu, 

Wenze ngakhona Mageba waphulukundlela,

Bethi vuma ukubethelwa kuhle kweNkosi uJesu kwezaseBhayibhelini,

Wangikhumbuza iSilo saKwaDukuza ngokukhalipha nxa zonke okwenkemba,

Wangikhumbuza uMbomboshe omnyama ngokushikizela ashiye impi yakhe,

Wenze ngakhona Mageba besiyoba yini ngaphandle kwakho?

Umahaqa utwayi oluhaqe osopolitiki benethezekile eMgungundlovu,

Bephunga amatiye ngeSihlalo soPhezulu,

Bayizwa imvunge ivungazela KwaNongoma bathutheleka,

Abanyathele ngobunono bekati emagcekeni eNgonyama,

Kwaheleza umoya weziNyandezulu zayikhomba indlela kwaZulu,

Waqhamuka esecathama kancane uNxamalala omakhanda amabili, 

Naye wayikhomb’ indlela engemkhombandlela, 

See Also

Balizwa iphunga elimtoti libasondeza eNkosini yabo,

Bayinamatha kuhle komkhaza enkomeni eyakwethu kwaZulu,

Besho ngazwi linye bethi inkulu ezekwayo ngeSihlalo sikaZulu,

Laphinde lahwabahaqa ihwanqa loMntanenkosi. 

Ziyekeni lezo nyosi zimpumputhe ndini, 

Azisalokothwa 

Sezifukanyelwe yindlondlo kaMenzi enophaphe ekhanda,

Ingeyakithi kwaMalandela,

Niyothi ningayithinta niyobe nithinte uBhejane uqobo lwakhe,

Niyobe nithinte iNdlovu neNdlovukazi eMbusweni kaZulu,

Buyani mazinyane nizokotha iNkosi yenu,

Halalisani nithokozele ukukhanya kweLanga kwaZulu, 

Usefikile umathinta ashiye, 

Oshalazele iSihlalo soBukhosi samlandela,

Ophathe isihlangu sikayise samfanela,

Wabhinca ibheshu likayisemkhulu lamfanela,

Wahola amabutho kayise noyisemkhulu asabela,

Wahuba njengoyise wamefuza nya,

Ombeleko yengwe yaba ngumkhombandlela, 

Nasekuzalweni kwakhe yaba sihlonti, 

Engimfanisa noswazi lukaMaphamba, 

Oluphambe izihlakaniphi zakhungatheka, 

Ubusika bayihlobo kubaMntwana oSimingaye noBambindlovu, 

Bephahle iNgonyama kaZulu emabuthweni kaNdaba,

Yaphuphuma insaso zesulwa izinyembezi KwaZulu. 

Zawa ubuqathaqatha izimbumbulu zemjojantaba,

Zalithika izihlathi kosifuba sigungubele, 

Awohloka amahlombe kontaba kayikhonjwa,

Bathilileka kuhle kwamatshwele ephume emncindweni, 

Khihli mbo, amalahle embawula ematendeni amhlophe, 

Zaqhuma izimbali komahwayimbana bansondo, 

Bayotha ngethunzi ekaNdaba bevungama, 

Yabahaqa neMahaqa,

Ogama lakhe lingefaniswe nelabantu kwamhlaba,

Elithe limenyezwa lemukelwa ziNyandezulu ngokuduma kwezulu, 

Indaba yenziwe u-Adv. S. C. Madonsela nethimba lakhe, 

Wayiqhumbuza ebinyathelwe qede yasakazeka nezwe lonke,

Waqhashisa okwenhlamvu uMntwana uThokozani, 

Ebona inhlamvu yeLanga KwaKhangelamankengane, 

Ushiswa yini Mageba liphumile iLanga emzini weNkosi? 

Yaphinde yama inhlavu yeLanga emkhathini kwaZulu, 

Waphinde wam’ uZulu, ngoMisuzulu.

INkosi Ayiqedwa! Wibinda Mageba! 

Wena WeNdlovu! 

Wena WeNdlovu! 

Bayede! 

Zibhalwe uMuntomuhle kaNkunziyembongolo Mcambi,  

umbhali wezincwadi zesiZulu

Sithi halala kulezi zinyosi.

Scroll To Top