Imibandela yokuqashwa kwabasebenza ezindlini
UKhumalo ungumeluleki ozimele kwezomthetho wabasebenzi.
Abaqashwa basezindlini banamalungelo njengabo bonke abasebenza kwezinye izimboni
ABASEBENZA ezindlini nabo umthetho ubanikeza amalungelo aqondene nabo ngqo futhi nanjengabo bonke abasebenzi baseNingizimu Afrika. Phela uMthethosisekelo wezwe uthi “wonke umuntu unelungelo lokuphathwa ngobulungiswa ebudlelwaneni bokuqashwa”. Yonke imithetho elawula amalungelo abasebenzi iyasebenza nakule mboni yabasebenza ezindlini. Ngakho-ke ukuphathwa noma ubudlelwana bokuqashwa kule mboni kubuswa ngumthetho ofanayo nobusa abasebenzi bonke baseNingizimu Afrika. Ikakhulukazi uMthetho Wezobudlelwano Kwezokuqashwa unombolo-66 we-1995 yiwo olawula amalungelo amayelana nokuphathana komqashi nomqashwa. Imibandela yokuqashwa yona ilawulwa nguMthetho Oyisisekelo Semibandela Yokuqashwa onguNombolo-75 we-1997.
Ngomsebenzi wasezindlini kuchazwa bonke abasebenza ezindlini eNingizimi Afrika. Noma ngabe baqashwe ngokwamalabour broker noma inkontileka abayisayinisiwe ithi bangabasebenzi abazimele bona abangaqashiwe ngumqashi. Ngokwalesi Sinqumo, imiholo iyabuyekezwa njalo ngonyaka iqale ukusebenza lulunye ngenyanga uMasingana kuya ngenyanga uLwezi ngonyaka olandelayo. Ngakho-ke kusuka ngoMasingana kophelile kuya kuLwezi wophezulu bonke abasebenza ezindlini emadolobheni amakhulu besebenza ngaphezulu kwamahora angama-27 ngeviki banelungelo lokuholelwa imali eyizi-R2230.70 ngenyanga. Ngeviki umholo ungama-R 514.82 okusho ukuthi ili-R102.96 ngosuku olungamahora ayisishagalolunye noma uli-R11.44 ngehora.
Kanti kubasebenzi abasebenza ngaphansi kwamahora angama 27 bona umholo yi-R 1566.35 ngenyanga, ube ngama R361.50 ngeviki bese uba li-R 13.39 ngehora lilinye. Kubasebenzi basezindlini emadolobheni amancane umholo wabo kwabasebenza ngaphezulu kwamahora angama-27 ngeviki uyi-R1993.82 ngenyanga. Ube ngama-R460.15 ngeviki noma i-R10.23 ngehora.
Bese kuthi abasebenza ngaphansi kwamahora angama-27 ngeviki bona bahole eyi-R1412.49 ngenyanga kube ngama-R325.98 ngeviki noma eli-R12.07 ngehora.
ISinqumo sithi osebenza ngaphansi kwamahora amane ngosuku, kumele makakhokhelwe amane ngalolo lusuku. Ngamanye amazwi umthetho awuvumi ukuthi kubekhona okhokhelwa ngaphansi kwamahora amane ngosuku noma ngabe usebenze ngaphansi kwalokho.
Uma ekhokha umholo umqashi kumele makakhiphele umsebenzi isitatimende semininingwane yomholo. Kumele amnikeze imali isemvilophini evaliwe hhayi ngesandla.
Umqashi akavumelekile ukulawula umqashwa ukuba makathenge kumqashi nanoma yini noma kumuntu onesitolo okuqokwe nguye umqashi. Futhi kavumelekile ukuba akhokhele umsebenzi ngenye indlela ngaphandle kwemali enqunyiwe. Kumele abambe imali esemthethweni noma abavumelene ngayo ngokubhaliwe nomsebenzi. Akavumelekile ukujezisa umsebenzi ngokubamba imali. Akavumelekile ukubamba imali yalokhu okulandelayo: ukuqeqesha umsebenzi, yamathuluzi okusebenza noma yezingubo zokusebenza nokudla okunikezwa umsebenzi. Akuvumelekile ukubamba imali emholweni ngaphandle kwemali engedluli kuma-10% yendawo yokuhlala, yokufaka ezikhwameni zosizo lomqashwa, yenyunyana yomqashwa noma yemali ebibolekwe umqashwa.
Umthetho uphoqa umqashi ukuba anikeze umqashwa imininingwane yokuqashwa ebhaliwe. Umqashi uphoqekile ukuchazela umqashwa yonke imininingwane ngolwimi olusemthethweni aluzwayo umqashwa.
Isikhathi sokusebenza esejwayelekile ngamahora angama-45 ngesonto esewonke. Lokhu kusho ukuthi ngamahora ayisishagalolunye ngosuku kosebenza ezinhlanu ngesonto bese kuba ngamahora ayisishagalombili kosebenza ngaphezulu kwezinsuku ezinhlanu esontweni.
Isikhathi esengeziwe esikhokhelwayo sona kunqunywe ukuba singedluli emahoreni ayishumi nanhlanu ngeviki noma kungedluli emahoreni ayi-12 ngosuku esewonke asetshenziwe okuxuba nesikhathi esengeziwe. Inkokhelo yesikhathi esengeziwe iyinani lehora nesigamu ngehora nehora elengeziwe elisetshenziwe. Kuvumelekile ukuba uma engakhokhelwanga umholo wesikhathi esengeziwe, umsebenzi makanikezwe isikhathi sokuphumula esikhokhelwayo esiyihora nesigamu ngehora nehora elengeziwe alisebenzile.
Ukusebenza ebusuku kusukela ngehora lesithupha ntambama kuya kwelesithupha ekuseni bosuku olulandelayo kuvumeleke kuphela uma kunesivumelwano esibhaliwe phakathi komqashi nomqashwa. Futhi kumele mabavumelane ngomhlomulo waleso sikhathi sokusebenza ebusuku. Kodwa uma ezodingeka ukusebenza ebusuku izinsuku zize zibe nhlanu esontweni, kumele makaziswe ngezingozi empilweni yakhe ezingadalelwa ukusebenza ebusuku. Futhi umqashi ngezindleko zakhe kumele makavumele umqashwa ukubonana nodokotela aphinde amyekise ebusuku umsebenzi uma lokho kungahambisani nempilo yomsebenzi. Uma edingeka ukulindela ukubizwa emsebenzini nganoma yisiphi isikhathi okungesakhe esephumule umqashwa; kumele makakhokhelwe imali yalokho engama-R20 ngosuku alindiswe ngalo. Isikhathi sokuyokudla sona siyihora eligcwele ngosuku. Umqashwa akumele asetshenziswe ngalesi sikhathi ngoba ngesakhe. Uma kuphoqelekile ukuba makasebenze kumele makakhokhelwe ngenani lemali yehora alisebenzile.
Inkokhelo yokusebenza ngeSonto yimali yehora ephindwe kabili ngehora elisetshenziwe uma kungelona usuku olwejwayelekile lokusebenza iSonto. Uma iSonto kuwusuku lokusebenza olwejwayelekile, inkokhelo yinani lemali nesigamu ngehora elisetshenziwe. Akavumelekile umqashi ukusebenzisa umqhashwa ngeholide ngaphandle kwesivumelwano. Uma engasebenzanga ngeholide umqashwa kumele makaholelwe imali yosuku olugcwele. Bese kuthi uma esebenzile ngeholide akhokhelwe imali yosuku ephindwe kabili.
Uma usuku lweholide alusebenzayo umqashwa lugamanxela kolunye usuku, kumele ukusebenza lokho kukhokhelwe ngenani leholide. Ngaphandle kokuba amahora amaningi ewela kulolu olunye usuku osekuyothathwa ngokuthi akulona iholide. Ikhefu lonyaka lingamaviki amathathu ezinyangeni eziyi-12 ezisetshenziwe. Noma wusuku olulodwa ezinsukwini ezili-17 ezisetshenziwe. Banelungelo lekhefu lokugula okuyizinsuku ezilingana nezokusebenza emavikini ayisithupha esikhathini seminyaka emithathu. Banelungelo lekhefu lesibonelelo somndeni okuyizinsuku ezinhlanu onyakeni osetshenziwe. Umbandela waleli khefu ngukuthi lithathwa kuphela uma kunesifo, noma kugulwa emndenini, noma unkosikazi womqashwa eyoteta. Ilungelo lekhefu lokuyoteta liyizinyanga ezine kodwa ezingakhokhelwa.