Ubuthina nesintu sethu okuyosiphilisa
UMxolisi Themba ongusomabhizinisi emkhakheni wezamandla ezithuthi nezakhiwo eMgungundlovu
INkosi uVukile Shembe yasEkuphakameni yake yakhuluma indaba yabafana ababili ababekhuliswe nguyise. Uthi uyise wayebakhulise ngendlela eneqiniso nothando. Kuthe sebekhulile, wenza izibopho zokugcina kowayebafundise khona. Wabathuma ehlathini ukuba bayogawula izintingo. Baya babuya nazo umuntu nenyanda yakhe. Wabe esebanika izindophu wathi umuntu akabophe inyanda yakhe. Wabiza lo omdala wathi akayibambe ayiphule inyanda yakhe iboshiwe injalo. Wahluleka. Nakulo omncane washo okufanayo wathi akayiphule inyanda yakhe, naye wazama wahluleka. Wathi abaziqaqe baziphule ngalunye ngalunye. Baziqaqa baziphula zonke ngalunye ngalunye. Wathi kubo ngizweni kahle, uma sengihambile nibokwenza yonke imisebenzi yami okufanele niyenze. Kuyothi sekudlule isikhathi esifanele bese niyaba amafa.
Waphetha ngokubaxwayisa wathi ekwabeni amafa, ‘ningaxabani, ningabangi lutho’. Wababuza wathi ‘niyezwa?’ Bathi ‘yebo’. UShembe uthi, ekudluleni kwesikhathi yahamba le ndoda. Amadodana akhe akwenza konke ababekuyalelwe nguye. Bamenzela yonke imisebenzi ayethe bamenzele yona. Kwadlula isikhathi bawaba amafa kayise ngendlela, kodwa base bekhutshwa wumbango wewashi. Uthi baxabana kwaze kwadubana abantwana babo. Lo omncane walishiya elakubo wayo kwakha kwenye indawo ekude. Kwadlula isikhathi lo omncane wangenwa wukugula. Abantu abamaziyo babethi uma bebona lo omdala bambikele ukuthi umfowabo uyagula kodwa akuphebeze lokho. Kuthe ngolunye usuku lo omdala waba nephupho. Wazibona ehamba eyobona umfo wabo. Wafika emzini wakhe kukhona izingane zakhe zilambile zikhuma umlotha. Wazibuza ukuthi uphi uyise. Zathi ulele endlini yakhe. Zamthatha waya nazo kuleyo ndlu. Wamfica elele. Wangafuna ukumphazamisa, washiya iwashi eceleni kombhede ukuze alibone esevuka. Wathi ezinganeni uyahamba kodwa uyophinde abuye ngolunye usuku. Wahamba. Uthi, kuthe engekahambi ibanga elide. Wezwa abantu bekhala bememeza. Uma ebheka emumva wabona indlu kamfo wabo ivutha amalangabi. Uthi, ubhaqa ulihlabe ezintingweni lokhela indlu yasha. Wabe esephaphama, ekhala.
Le ndaba ekhulunywa yiNyoni eMhlophe iyafana nephupho likaSolwazi ugogo u-Aubrey Matshiqi lesimo soBukhosi bukaZulu. Isixwayiso sikagogo uMatshiqi siyafana nemfundiso nezixwayiso zale ndoda. Ngoba ingqikithi yayo ithi uma sihamba ngezimiso nezibopho zabazali siyofana nenyanda eboshwe ngendophu, akusoze kwaphuka namunye wethu. Kodwa uma siqoma ukuphambana nezimiso zabazali siyophuka ngamunye ngamunye sikhungathwe wusizi. Ugogo uMatshiqi uthi ukuhamba kweSILO Samabandla uMdlokombane kufika nokufa koBukhosi. Wathi umkhuhlane singawugwema uma isizwe sibuyela emsamo siyohlambuluka.
Kwenye inkulumo echaza ukuntuleka kothando iNkosi yaseEkuphakameni ithi ‘lo mhlaba nezinhlaka zawo ezibalulekile uyafa. Imindeni ebesithembele kuyona iyahlakazeka.’ Iphinde futhi kwenye ithi sidinga ukuphila ngomthetho wesintu. NgoNhlaba nyakenye uMfo waKwaNomajalimane uthi impendulo ise mlotheni.
Ekudaleni, isizwe besibuswa yiNkosi kuleso naleso sifunda. Izinsika zombuso be kuwumthetho wesintu, yisiko, nenkolo yesintu. AMakhosi ayekade esekhaleni lokubumba lezi zinto. Bekuba khona futhi umphakathi noma isigodi esakhiwa yimizi. Bese imizi yakhiwe amadoda nemindeni yawo. Umuntu ukuze abe ngowamukelekile kwabanye abantu wakhiwa yizimiso zekhaya. Isisekelo sekhaya yinhlonipho. Ikhaya laliba nomthetho walo, amasiko, nenkolo yesintu konke lokhu kubekwa wumnumzane wekhaya ukuze kwakheke umuntu ophilayo. Lezi zinto sezafa ngoba sazibukela phansi, sicabanga ukuthi ezesilungu nenkolo yakhona ziyiyona ndlela eletha impilo engcono.
UBukhosi babukade bubalulekile ekwakhiweni kwezwe, sebahlehla kokuningi okwabe kuwumsebenzi wabo. Amasiko yinkolo nomthetho wesintu sekukhulunywa kakhulu yizangoma nabanye abathi bayizazi zalezi zinto, aMakhosi awabonakali. Wonke umuntu onombono ngazo kulula ukuthi aziqambe ngesazi afundise umhlaba wonke into ayizwayo noma ayicabangelayo esusela olwazini lwakhe oluncane, okuyimvama. Izwe liba nezinhlaka eziba nabaholi bazo. Ikhaya liholwa wumnumzane. Isigodi siholwe yinduna. Isifunda siholwe yiNkosi. Izwe liholwe yiMbube iNkosi yaMakhosi.
Zonke lezi zinhlanka nobuholi kuthungwa imindeni nesizwe ngomthetho wesintu, yisiko, wusiko, nenkolo yesintu.
Abantu abaningi baye bethi isintu sasisebenza kudala, asisasebenzi manje ngoba izinto sezaguquka. Bayahluleka wukubana ukuthi noma ngabe izinto zaguquka kodwa yibona abaguquka bahlamuka isintu kwase kubola izwe. Isintu asizange sihluleke, saba yintandane. Inkinga yaqala ngokuthi aMakhosi aphenduke abe amakholwa. Ngiyazi ukuthi ukuphenduka kwafika nokunqotshwa kwawo ngamaNgisi kodwa leso akusasona isizathu esinamandla namuhla ngoba ingcindezi yangaleso sikhathi kayisekho. Isintu siyindlela yaso yodwa ehlukile kuneyenkolo nesilungu. Noma ngabe ihlobene kodwa ihlukile kuneyobungoma. Indlela yesintu ngeholwa ngaMakhosi, eyihola ngesiko nosiko, ngomthetho, nangenkolo yesintu. UBukhosi obuhamba ngenkolo yesonto neyesilungu wuBukhosi obukhubaza, bunciphise, buthunaze isintu bungagcini nje lapho kepha bululaze ngisho okhokho abamisa isintu imbala. Empeleni buyinkolo eseyithathe isimo sesintu, yasibangula kwangena yona endaweni yaso. Uma uBukhosi busebenza ngesintu esiphelele buxhumanisa abantu naMakhosi kwakheke umuntu nesizwe esiphilayo. Ubuhle besizwe amasiko waso. AMakhosi nezinduna bakha isizwe. Abanumzane namadoda bakha imizi yona eyakha umuntu. Yilowo nalowo ugcina ese yazi indawo yakhe emphakathini ukuthi iqala phi.
Emlandweni wendalo nemvelo izwe lakhiwa livikelwe ngamadoda elakha elivikela ngezinsizwa. Alikho izwe lapha emhlabeni elingenaso lesi simo. Ngakho ukulunga kwezimo ezimbi esibhekene nazo kuzolungiswa ngamadoda nezinsizwa zanamuhla, zilungiswa ngezinhlaka ezamiswa ngokhokho. UMntwana waKwaPhindangene uma ethi aMakhosi awanamandla avikelwe wuMthethosisekelo mina angiboni kunjalo ngoba isintu sivikeliwe wuMthethosisekelo. AMakhosi awakasithathi isintu nezimiso zaso ahole isizwe ngaso. Konke lokhu kuyoqala mhla kwaphila ukuthi: uma umuntu engena esibayeni ezothabatha uBukhosi, uyafa nakho konke abe yikho. Azalwe kabusha esengangeNkosi nazo zonke izinsika zombuso.