OwaseTunisia ufuna izinguqko ukuze kumiswe ukugxambukela



UMtaka ungumbhali wezindaba zamazwe neMeneja kwi-Igunundu Agency.
UMengameli uKais Saied ngoLwesihlanu welule isimo esiphuthumayo saseTunisia kuze kube nguZibandlela zingama-31 walo nyaka, kusho iphephandaba elisemthethweni. Izwe laseNyakatho ne-Afrika libhekene nesimo esiphuthumayo kusukela ngowezi-2015 ngemuva kokuhlasela lapho kwabulawa khona onogada bakamengameli abaningi.
Khonamanjalo, oyilungu lePhalamende laseTunisia esamisiwe, uYassin Ayari, utshele abeReuters ukuthi inkantolo yamasosha imgwebe ngoLwesihlanu engekho ejele izinyanga ezili-10 ngamacala okuhlambalaza umengameli kanye nombutho wezempi ngemuva kokuchaza isinyathelo sakhe sokumisa iPhalamende njengokuketula umbuso wamasosha.
UMengameli uKais Saied umise iPhalamende ngoNtulikazi zingama-25, wachitha uHulumeni waphinde wathatha izintambo zokulawula iningi leziphathimandla, wathola ukugxekwa okukhulu ekhaya naphesheya. UMengameli waseTunisia uKais Saied uthe uzokwenqabela uxhaso lwangaphandle lwezinhlangano zomphakathi njengoba ezama ukulungisa kabusha ipolitiki yezwe ngemuva kokusungula umbuso womuntu oyedwa. Izinhlangano zomphakathi, okuhlanganisa nezinye ezithole uxhaso lwezimali ezivela emazweni aseNtshonalanga yentando yeningi, zibambe iqhaza elikhulu eTunisia kusukela ngoguquko lwango-2011 olwaletha intando yeningi.
“Izinhlangano ezingekho ngaphansi kukaHulumeni kumele zivinjelwe ukuthi zithole izimali zangaphandle futhi sizokwenza lokho,” kusho uSaied, ethi uguquko luyadingeka ukuze kumiswe ukugxambukela kwamanye amazwe ezweni. Ngehlobo eledlule uSaied umise iphalamende elikhethiwe futhi wathatha amandla okuphatha ngaphambi kokubekela eceleni umthethosisekelo wathi uzobusa ngomthetho ngesikhathi sesikhashana. Kule nyanga uphinde waphikisana nezomthetho zezwe, ezibonwa njengesikhungo sokugcina sombuso saseTunisia esisakwazi ukusebenza njengesheke lamandla akhe, ngokuhlakaza umkhandlu wezobulungiswa ophakeme.
USaied uzithethelele ngezenzo zakhe njengoba kudingekile ukuze asindise iTunisia eminyakeni yokuntenga kwezombusazwe nezomnotho okwafika esiqongweni ngonyaka odlule phakathi kwemibhikisho ngesikhathi sokuqubuka kweCovid-19. Ukuphikile ukuthi unezifiso zobundlovukayiphikiswa.
Khona manjalo Inyunyana yabasebenzi enamandla yaseTunisia i-UGTT ngoMgqibelo iphinde yaqoka uNoureddine Taboubi njengomholi wayo njengoba isondela esimeni esibucayi senguquko ezweni lapho ingase ibambe iqhaza elibalulekile.
UTaboubi, oseke waba ngumholi we-UGTT iminyaka emihlanu, uthathe isinyathelo sokuqapha phakathi nezinyanga ezineziyaluyalu selokhu uMongameli uKais Saied athatha amandla okuphatha ngendlela izitha zakhe ezithi ukuketula umbuso. Isibusiso sale nyunyana sibonakala sibalulekile kunoma yimiphi imizamo yeziphathimandla zaseTunisia yokwenza izinguquko kwezomnotho ezifunwa ngabaxhasi bangaphandle ukuze bathole iphakethe lokuhlenga ngokwezimali ukugwema inkinga esongela ukuqothuka kweTunisia.
Ukuma kwayo kuzophinde kube semqoka ezinhlelweni zikaSaied zokulungisa kabusha ipolitiki yaseTunisia ngemuva kokumisa iphalamende elikhethiwe, wabekela eceleni umthethosisekelo wentando yeningi wathi angabusa ngomthetho futhi wafaka ezobulungiswa ngaphansi kokulawula kwakhe.
Njengoba inamalungu angaphezu kwesigidi kanye nekhono lokuvala umnotho waseTunisia ngeziteleka, i-UGTT ibonakala kabanzi njengomdlali wezombusazwe onamandla kakhulu ezweni kanye nenhlangano eyivelakancane engase imelane negunya likamongameli.
U-Saied kuze kube manje uzishaye indiva izicelo eziphindaphindiwe ze-UGTT zokubamba iqhaza engxoxweni ebanzi yezombangazwe nezomnotho mayelana nenhlekelele kanye nezinhlelo zakhe zokubhala kabusha umthethosisekelo futhi ngemva kokuhlangana noTaboubi ngoJulayi, akazange aphinde ambone kwaze kwaba uJanuwari.
Ukuqokwa kabusha kukaTaboubi kwenzeka engqungqutheleni yenyunyana, umhlangano obanjwa njalo eminyakeni emihlanu futhi isitatimende sokugcina sigcizelele isidingo sayo senqubo ebandakanyayo yezinguquko ezinkulu uSaied aziphushayo ezinhlelweni zezombusazwe nezobulungiswa.
UMengameli usewumisile uMthethosisekelo ukuze athi angabusa ngomthetho futhi usekwazile ukulawula ukuqashwa kwamajaji, nokuyinto abamgxekayo bathi ibukela phansi umthetho. Isicelo se-UGTT sikhumbula iqhaza eyalibamba ngemuva kwenguquko yangowezi-2011 eyaletha intando yeningi futhi yaqala i-Arab Spring, lapho izuza uMklomelo Wokuthula weNobel ngowezi-2015 ngemva kokujoyina ezinye izinhlangano zomphakathi ukuze kugwenywe ukuhlukaniswa okuyingozi emigwaqweni.