Isililo: Ukugoduka kukaMbimbi kuhlubule i-Afrika



UMfowakwaNomajalimane ungungoti wepolitiki nepolitiki yezomnotho. UnguMhleli Omkhulu noMshicileli weBayede.
Usuku lwayizolo (ngoLwesine) luphele kabi emveni kokuzwakala kwezindaba zokugoduka kwesinye sezigomagoma zomzabalazo waboHlanga e-Afrika, uDkt uKenneth David Kaunda (obedume ngelikaKK). UMbimbi (isthakazelo sakwaKaunda) ube nguMengameli wokuqala waseZambia kusuka ngowe-1964 kuya kowe-1991. Ugoduke eseneminyaka engama-97.
Kubantu nasezinhlanganweni zomzabalazo e-Afrika igama likaKaunda livusa usinga njengoba ubesengomunye wokugcina kubaholi bokuqala bomzabalazo abafana noKwame Nkrumah, uJulius Nyerere, uRobert Mugabe, uJoshua Nkomo, uSamora Machel. Iqhaza leZambia emzabalazweni wamazwe aseNingizimu Afrika kwaba ngenxa kaMbimbi owama namaqembu enkululeko afana ne-African National Congress (ANC), iPan Africanist Congress (PAC), iSouth West Africa People’s Organisation (SWAPO), iZimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) nePortuguese Frente de Libertação de Moçambique (FRELIMO). Kwala ngisho umbuso wamadlagusha ususabisa ukuthi uzobhubhisa iZambia ngokugcina labo amadlagusha ayebabiza ngamaphekulazikhuni, wama uMbibi.
Wabe enguthisha nokho washiya eneminyaka engama-27 waqoma ukuba ngumgqugquzeli weNorthern Rhodesia African National Congress nagcina esenguNobhala Jikelele kuyo. Ijele kwabe kulikhaya lakhe njengoba ngowe-1955 waboshwa nomholi weqembu uMnu uHarry Nkumbula. Uma elanda ngalesi sigameko uMbimbi uthi esejele kwamcacela ukuthi behlukile benoMengameli weqembu uNkumbula nokwamenza waqembuka wabumba iZambian African National Congress.
“Ukwazi ukuthi ungahle uye ejele usuke emndenini wakho, ukuthi isikhathi esingakanani kungaziwa, kuye ngokuthi amakoloni abona wone kuphi. Kodwa uma usuhluze kahle ekhanda uyazimisela ukuqhubeka nokwenzayo kungenamsebenzi ukuthi kuzokwenzekalani, uvele uthi; ‘yebo’ ngiyakwenza lokhu,” kuxoxa uMbimbi.
Ngesikhathi sokubusa kwakhe iZambia yabe iyinhlokodolobha yamaqembu ali-15 omzabalazo we-Afrika nokwamenza isitha sabacindezeli.