Ukuzisika insumpa: Intsha ayifunde emaphutheni ewenzile
UMnu uSanele Gamede: UMqeqeshi WezeMpilo Yabantu Abasha Nezemisebenzi
Uma sisahlulwa ukufunda emaphutheni esiwenzile kusho ukuthi kusekude phambili. Angeke siye phambili uma sisagidagida ndawonye, sisahlulwa yinto esehlule izolo. Wonke umuntu uyawenza amaphutha futhi umuntu owenze iphutha udinga ukunikwa elinye ithuba.
Okusemqoka ukuthi uma usunikiwe ithuba lesibili kubekhona umehluko owenzayo. Kuyajabhisa ukubona iningi laboHlanga bengena emgodini abawele kuwo izolo. Okuzwisa ubuhlungu kakhulu ukuthi iningi lethu sithi singagileka sisole lowo ombe umgodi kunokuthi sizisole thina ngokuwela emgodini owodwa kabili. Ubaba ongizalayo wayesishaya kakhulu uma efica siphinde iphutha elilodwa, ikakhulu into asiyalile ngayo.
Ngangimbona njengomuntu omubi ngiseyingane. Ngithe ngingakhula ngabona ukuthi yini eyayenza adinwe kakhulu uma efica izitsha egcekeni lezi asithethisele zona izolo. Ngifisa ungizwe kahle, angizenzi ngcono futhi angifuni ukuzwakala njengomuntu owehlulelayo.
Ngenkathi ukhuziwe ngento ethize, ikakhulukazi njengomuntu omusha, yini lena ekwenza ungakhuzeki? Ngifisa uthathe ithuba uzibuze lo mbuzo ngoba sengizibuze kaningi. Ngibone intsha inikwa amathuba emfundo kodwa kwanhlanga zimuka nomoya noma sebenikwe ngisho imali yokufunda. Ngabona izinhlangano zabafundi zibalwela ukuthi bangalahlelwa ngaphandle, nebala babuyiselwa ezikhungweni kodwa kwavele kwaba sengathi baloyiwe.
Kunokuthi bafunde, bafune usizo lapho benezinkinga khona, bavele badlala ngamathuba futhi bangafundi emaphutheni abo. Lokhu kusho lukhulu ngathi singabantu futhi kubiza ukuthi sizinuke amakhwapha. Angeke sakhala ngokwentuleka kwamathuba siphinde sidlale ngawo uma sesinikiwe.
Uma ngithi asifunde emaphutheni ethu angisho ukuthi angeke siwenze amaphutha kodwa iphutha esilenze izolo asingabuyeli kulo, ikakhulu uma sesinikwe ithuba lesibili. Kuzwisa ubuhlungu ukubona umuntu ephelelwa wumsebenzi ngenxa yokungafundi emaphutheni futhi nokungafuni ukukhuzeka.
Ngisebenzisa umsebenzi njengesibonelo ngoba yinto ebengicabanga ukuthi abantu bazowuphatha njengezikhali zaMantungwa. Ukuxoshwa emsebenzi kungezinye zezibonelo eziningi ongazicabanga nawe uma sikhuluma ngokungafundi emaphutheni ethu. Ubaba wayethi uma engikhuza athi abantu bahlukene kabili lapha emhlabeni. Kukhona abezwayo uma betshelwa bese kuba khona abangezwa. Amazwi omuntu omdala avele ankeneneze kakhulu uma ngibona abantu bakithi bengafuni ukuzwa futhi bephindaphinda amaphutha awodwa.
Ukufunda emaphutheni akho kuyizinkomba zokukhula. Umuntu ongakhulile umbona ngokuthi alingise ingane. Ingane ishiswa yikhandlela namuhla iphinde ishiswe ikhandlela nakusasa ngoba ingqondo yayo ingakakwazi ukwehlukanisa izinto. Kunabantu abakhulile ngeminyaka kodwa izenzo zabo azisho ukuthi bakhulile.
Okubuhlungu ukuthi uma udlala ngamathuba uvalela nabanye amathuba. Esinye isizathu esenza abantu bakithi bangasizani kungenxa yomuntu owanikwa ithuba wadlala ngalo, wathi noma esedlalile wangafundi ephutheni lakhe. Kudingeka abantu abasha abangabaholi bakusasa kodwa kunzima ukubona ikusasa kubantu abasha bakulesi sikhathi ngoba basahluleka ukubona uma benze iphutha.
Singumphakathi, ikakhulu aboHlanga silima indima ekulu ekwenzeni abantu bangafundi emaphutheni abo. Ngaso sonke isikhathi lapho umuntu kumele afunde isifundo ephutheni lakhe siye singenelele simunike elinye ngaphandle kokumfundisa isifundo ngento ayenzile. Sincoma yonke into noma sibona ukuthi ayiyinhle. Siyesabana, asitshelani amaqiniso. Asinalo uthando lwangempela, sifakana eweni.
Uma sithandana okwangempela kumele ngabe siyakwazi ukutshelana amaqiniso futhi ngabe siyakwazi ukufundisana ukuze singenzi amaphutha afanayo njalo. Singumphakathi, kubalulekile ukuthi singayekelelani kodwa kubalulekile futhi ukuthi sifundisane noma ngabe kubuhlungu kangakanani.
Abazali kanye nabaholi banendima enkulu okumele bayilime ekukhuliseni kanye nasekufundiseni intsha ngokubambisisa amathuba enikwe wona. Okuzwisa ubuhlungu ukuthi iningi labaholi bethu nabo litshengisa ukungakhuli kanye nokungafundi emaphutheni. Lokhu kwenza kubenzima ukushiya insaleya kubo ngoba nabo badinga ukuthi bakhule ngokwengqondo. Akubukeki kahle ukuthi abantu bakhulume into eyodwa futhi bakhale ngento eyodwa, ingqalasizinda, iminyaka engamashumi amabili nesikhombisa kungabi namuntu olalelayo. Siyadinga ngempela ukuthi sithathe ithuba sizinuke amakhwapha.