Ingqephu nemikhiqizo yaboHlanga kusenethuba emhlabeni ovulekile
UDhlomo ungungoti wezamabhizinisi nombhali wamabhuku ehlukene ngokwakhiwa nokuphathwa kwamabhizinisi
Kubukeka abaseNingizimu Afrika boHlanga besekude ukufika ezingeni lokuhlonishwa ngalokho okungokwabo. Uma umuntu kunguye ojivaza noma azeye ebukela phansi okungokwakhe nalokho ayikho, akulula ukuthi abanye abantu bamnikeze ukuhlonipheka okumfanele, noma ngabe kuhle kangakanani akwenzayo. Umuntu uhlonishwa ngezinto ezihloniphekile azenzayo kanti futhi uhlonishelwa izinto okungezakhe okubonakalayo ukuthi uyazithanda naye.
Umnotho wakhela ekuzethembeni nasekuzazini ukuthi umandla kuphi. AboHlanga banempahla yokugqoka ecacisayo ukuthi bangobani uma sebeyigqokile. Noma angayigqoka owolunye uhlanga ayijwayeleki futhi ayimumi njengoba ihlala kowoHlanga.
Uma uhlangana noDkt u-Esther Mahlangu noma kuphi umbona ngemvunulo yakhe embalabala, emenza agqame ehluke kwabanye. Ngamncama esehamba eya phesheya emazweni ezigqokele ezakhe wemukelwa njengesipheshethwa emuhle enjalo.
Umbuzo ofikayo ngowokuthi kwenziwa yini ukuba imvunulo yomdabu yethuse bona. Kumele ngabe akusethusi ngoba le mvunulo ngeyomdabu e-Afrika. UDkt uMahlangu usehambele amazwe amaningi aphesheya kwezilwandle ekhangisa ngemidwebo yakhe. Ngonyaka we-1991 wacelwa ngabakwaBMW ukuba apende enye yezimoto zabo, waveza ikhono lakhe ependa imoto yohlobo lweBMW 525i.
Wabukhipha ubuciko bobuhle bemibala yamaNdebele. Le moto yaba undabuzekwayo emibukisweni iFrieze Art Fair eLondon ngonyaka wezi-2016.
UDkt uMahlangu wazalwa onyakeni we-1935 ngoLwezi esifundazweni iMpumalanga.
Iyiphi ingqephu abadabuka eNingizimu Afrika abazigqaja ngayo? EyamaNdebele ijwayele ukubonakala ezinkundleni ezahlukahlukene. Eyesizwe samaZulu kuyenzeka ibonakale ikakhulukazi uma kuyimicimbi yesizwe. Kuvamise ukuba ibizwe ngemvunulo eyaboHlanga, bese kuthi uma kukhulunywa ngeyasentshonalanga kuthiwe umuntu uswenkile.
Umbuzo uthi yini kungashiwo ukuthi owoHlanga uswenkile uma evunule econsa? Ukuphi umehluko? Iqiniso elicacile ngelithi ingqephu kumbe imvunulo yaboHlanga ayinalo isasasa eliyifanele.
Kumele ngabe imigexo yesintu ibangisana neminye ezitolo zezimpahla zokugqoka. Yini eyenza kubizwe ngokwehlukile ukugqoka nokuvunula? Umuntu ovunule usuke engagqokile yini? Amukho oyoyithatha ayibeke ezingeni leminye imikhiqizo ngaphandle kwaboHlanga uqobo lwabo. Enkundleni yomnotho ayikho inkwali ephandela enye.
Iyongena nini ezitolo zengqephu eyaboHlanga. Lonke uhlobo lwengqephu luyaguquguquka kungene ingqephu entsha. Ngabe eyaboHlanga iyathuthuka noma isemi lapho yashiywa khona ngokhokho? Izitolo ezidayisa ingqephu yaboHlanga uyithola ezindaweni ezicashile nasemakhoneni okudlula kuwo abantu abathile kuphela.
EyaboHlanga uyithola ezitolo zabamhlophe ezibizwa ngamaCurio Shop seyimba eqolo, seyipholishwe yacwazimula kwesinye isikhathi.
Asikho isikole esifundisa ngengqephu yaboHlanga enhlobonhlobo. Ngaleyo ndlela kulula ukuba izizukulwane ezizayo zigcine ziyizwa ngendaba eyokuthi abomdabu babengashayi nje ngesudi yesele ngenkathi kufika imvunulo yasentshonalanga.
Sisenomsebenzi omkhulu osihlalele njengesizwe ukugxilisa lokho okungokwethu ezimakethe zomhlaba. Abezinye izizwe ngeke ubabone begqugquzela into abangayazi, okungesiyo eyabo futhi engagcina ibagubuzela ibanciphisele amathuba emikhiqizweni yabo.
Osomabhizinisi bayazi ukuthi noma yimuphi umkhiqizo uyaguquguquka, kwesinye isikhathi wakhiwe ngendlela entsha evumelana nesikhathi. Kodwa lokhu kwenzeka kumkhiqizo onikezwe ithuba wathandwa futhi wakhangiswa.
OkwaboHlanga kukhangiswa esithe. Uma ufuna ibheshu lapha eThekwini kumele uhambe uye ezindaweni ezazaziwa njengezihlala izinsizwa njengaseDalton naseWema, okuyizindawo ezisondele edolobheni laseThekwini. Lapho-ke imvunulo yaboHlanga uyoyithola yenekiwe uphe amehlo udele. Uma ufuna imigexo nokunye okwakhiwe ngobuhlalu kumele uye ngasolwandle ngoba abadayisi iningi labo elingomama basemakhaya, yilapho bekhongozela khona izivakashi ezivela kude naseduze.
Iningi lemvunulo yabomdabu yakhiwa ngesikhumba nangobuhlalu. Kuyisimanga ukuthi asikayithuthukisi kangako imboni yokushuka isikhumba ibe ngeyaboHlanga. Miningi imikhiqizo ephuma esikhumbeni. Isikhumba sasivele siyigugu esizweni ngoba sasisetshenziswa ezintweni eziningi noma kwakhiwa isiphuku sokuhlala, sibuye sendlalwe phansi ukuze sihlobise indlu, kwakhiwe ngisho nezikhwama.
Isidwaba nebheshu kanye nehawu kwenziwa ngesikhumba. Kumele ngabe aboHlanga bahamba phambili kule mboni. Sekuye kubonakale isidwaba esakhiwe ngendwangu ethize, eyenziwa ifane nesidwaba sangempela, kucace ukuthi iyaphuma nale mikhiqizo ezandleni zaboHlanga.
Siyofika yini isikhathi lapho izimpahla zomdabu ziyothuthuka zibe sezingeni lezimpahla zabomdabu baseFrance noma bakwamanye nje amazwe? Umsebenzi wokubaza nokubumba bekukhuliswa ngawo ezikoleni, kuvele amakhono. Namuhla ithengwa ngemali eshisiwe seyibunjwe ngemishini.
Ukhezo nephini kwakwakhiwa kuhleziwe kuxoxwa, kuphume umkhiqizo omuhle. Njengamanje imikhiqizo yaboHlanga yenza imali eshisiwe uma seyidayiswa abezinye izinhlanga, bebe beyithenge ngamanani aphansi kulabo abayakhayo.