Umsebenzi ungase ube yimbambezela kunganakiwe
UKUTHOLA umsebenzi omuhle kuyiphupho labaningi abasesikoleni. Uma iningi lifunda kuze kuthiwe ufundela umsebenzi othile. Lokhu kuyagxila emqondweni womuntu ukuthi uyothi uma eqeda ukufunda abe efuna umsebenzi ohlobene nemfundo yakhe. Ngamanye amazwi imfundo yeyamaniswa nomsebenzi. Kuyaye kuze kuthi lowo akafundelanga msebenzi. Phela uma kukhulunywa ngomsebenzi akushiwo lona owenza ekhaya, kodwa kushiwo ukuqashwa usebenze bese uhola ekupheleni kwesonto kumbe kwenyanga.
Kuyingozi ukuba yisizwe esilangazelela ukuqashwa, sihlale sifuna umsebenzi sikhohlwe ngamakhono kanye nezinye izindlela zokuphila. Mhlawumbe ngingase ngizwakale njengomuntu ogxeka ukusebenza kanti akunjalo. Bayohlale bekhona futhi bedingeka abantu abasebenza ngokuqashwa beholelwa ngabanye. Kuyinto eyamukelekile; kodwa akusiyo into enhle, neveza isizwe esihle nesihlonishwayo ukuba yisizwe esaziwa ngokuthi singabasebenzi babanye abantu. Lokhu akwenzeki ngomlingo nangokufisa nje, kodwa kudingeka sibe yisizwe esinokuzigqaja ngobuzwe, futhi sizazi ukuthi simandla kuphi, size sazi nokuthi yikuphi isizwe esinakho ezinye izizwe ezingenakho. Uma singazazi ubuthina siyoqashwa ngabanye abantu ukuba senze umsebenzi wethu abangakwazi ukuwenza, bese besiholela ngolwazi lwethu. Ngaleyo ndlela ulwazi onalo lusebenzela kangcono omunye umuntu kunokuba lusebenzele umninilo. Izingane zesizwe ziyohlala zilambile ngoba zingayitholi imisebenzi zibe zinolwazi.
Uma umuntu engakawutholi umsebenzi kuphela ukwenama kuphele ukucabanga ajule umuntu, ngoba into ayifundele akamtholi umuntu azomenzela yona amkhokhele. Kunabantu abafunde ukupheka nokwakha izindlu noma ukubaza, nokunye okuningi, kodwa bavuka baye kofesa befuna umuntu ozobaqasha bamvezele ikhono lomsebenzi abawufundile. Phela uma uya kofesa akulula ukucabanga ngenye into, usuke ucabanga ukuhlela ubuso bakho bubukeke kahle kulowo oqabuke esondela ngakuwe efuna azomqasha. Uma umuntu emfushane uzama ngezindlela eziningi ukuba mude ukuze abonakale bese eqashwa. Uma enobuso obungahlelekile uyabuhlela buthi ukuhleka kancane ukuze athandeke. Kungabe yiyona ndlela yokuphila leyo yokulindela abanye?
Angiqondile ukwenza ihlaya ngokufuna umsebenzi, kodwa ngifuna ukuveza isithombe sokuthi umuntu ofuna umsebenzi uyakhohlwa yilokho akwazi ukukwenza kodwa azelulele kunoma yikuphi okungase kuvele kudinga ukusetshenzwa. Ngikhumbula ilanga ngiye kofesa, ngavuka ekuseni ngagqokisa okwabantu abathile abafuna umsebenzi. Ngangingakhethe msebenzi ngoba engangikujahile kwabe kuwukuhola. Yingozi ukucabanga ngemali ungacabangi into ozoyenza. Umqondo wokuthi ngazi kuphi wawuhambile sekusele ukuthi uma nje ngiholile kuyobe kuphelile. Ngaleso sikhathi usuke ungekho umqondo wokuthi ungase uzenzele wena umsebenzi ozokuholela. Kunabantu abanamakhono ehlukile kodwa abazikhohlwayo uma sebecabanga ngokuqashwa. Umsebenzi ungaba yimbambezela, wenze umuntu azikhohlwe ukuthi angakwazi ukuzindizela.
Ngenkathi umuntu efuna umsebenzi ukhohlwa yikho konke azilungise ukuba afaneleke emehlweni omuntu ofuna ukuqasha umuntu. Ngaleso sikhathi umqondo wakhe usuke ungabhekile kakhulu kumakhono anawo kodwa ubheke kakhulu ekutheni abanye abantu bafunani, kanti futhi azame ukuzifanisa nalolo hlelo lwalabo bantu. Kusuke kukuncane, uma kukhona, ukuzihlolisisa ukuthi iziphiwo ezikuwe zingakanani.
Uma umuntu ezilungiselela ukufuna umsebenzi uyaye achophe ingqakala aze aye koboleka untanjana uma engenawo, ngoba nje efuna abambukayo bambone efanelekile. Lokhu usuke ekwenza ngaphezu kokuthi ufuna uhlobo luni lomsebenzi. Umuntu uyazincama azicabange eqashiwe. Baningi engike ngibabone beshikashikeka befuna ngisho abangawazi umsebenzi bazitshele ukuthi bayofunda khona. Umbuzo omkhulu ngothi, ngabe laba bantu bafuna umsebenzi noma bafuna imali?
Imfundo efundwayo nayo iyamenza azikhohlwe umuntu ukuthi ubanzi noma ujule kangakanani ngokomqondo. Imfundo ingamenza abuke phambili emsebenzini angase awenze ngokwemfundo anayo. Imvamisa umuntu uyaye aze akhohlwe nayikhono analo angazange alifundiswe, kodwa aliphiwa nguMdali.
Kuyashiwo phela kuthiwa umuntu uyalifundiswa ikhono, kodwa ikhono elikhulu yilelo umuntu azalwa nalo noma azifundele ngokubona nokuzwa ahlanganise izinto kuphume okuhle okuthile.
Ngokubuka kwami umqondo womnotho uhamba eduze kwekhono nengqondo yomuntu. Ulwazi lwasesikoleni kumele lwengeze kulokho umuntu asuke enakho emqondweni, lakhele phezu kwekhono analo bese limsiza ekubeni ngumsunguli womsebenzi othile. Angikholwa ukuthi kungumqondo womnotho ukuphila ngokufuna umsebenzi ungathuthuki, ungakwazi ngisho ukusebenzisa ikhono noma isimo sesiphoqa. Uhlobo olunjalo lomqondo ngingawufanisa nebhala lona elingakwazi ukuzihambela uma lingaqukulwanga ladudulwa.
- UMnu uLindani Dhlomo unguMqondisi kwaMind Tunes (Pty) Ltd. Ungaxhumana naye ngezikhathi zonke ku- lindani@mindtunes.co.za
