UZibandlela udala umzizizi emakhanda abantu
UKhoza ungungoti kwezomculo wesiNtu abuye abe ngumsunguli weMbuso Khoza Centre…
NINA baka Bhid’elimathetha asithokoze! Ngicela ukuphambana nale nkunzi yehlombe yobhuklaba lwefu lwezinhlekabayeni. Njengoba sikuZibandlela asikhumbule ukuthi ukubusa akuyona into entsha kithi. Kade kwasa ebakhona amajadu, amacece namatiye emizini yobaba. Bakwethu ake sime ngamawala kuhle komfazi ekweleta esitolo kuzokhokha umyeni akhithize kwasani. Lesi sikhathi sonyaka sibizwa ngoZibandlela ngoba kusuke sekwene kwaze kwavaleka imizila nezindlela ngenxa yokukhula kwezikhotha nobabe. Akuyona inyanga yokumpampa nokuba wuvanzi emigwaqeni kuze kudaleke izinhlekelele zezingozi, size sisole amadimoni kanti nathi nje siyadinga ukubamba elethu iqhaza kwezokuphepha komphakathi. Njengoba kwenile kuchaza khona ukuthi akuphume amasikela nocelemba kuheshwe kungaze kucanase izinyoka zizibinye emagcekeni. Namabhunguka ayikhumbule inyathuko ebheke ekhaya engaze abuye sekwasala amanxiwa asamila imbuya. Noshaya inja ngekhanda kule nyanga akahlekwa kusuke kusindwe ngobethole, kufinywa ngendololwane.
Le nyanga iwuzibandlela nxazonke zokwenza, hhayi ngokukhula kwezikhotha nje kuphela kepha kunesidingo esikhulu sokuthi abantu bazizibe izindlela ezizobehlukanisa nemindeni yabo ngoba umshikashika wonyaka omusha uzoqala kungekudala. Ukuntaza nabangani notshwala akuyona into encomekayo esikhathini sonyaka esinje, ngoba kuphela unyaka kumele kuvuselelwe izibusiso ezintsha lokhu ke kuba yinto ethokozisayo uma iyinhlanganyelo yomndeni kunokuyabhuza emigwaqeni ngoba akunamphumela obusisekile.
Empeleni kufanele ngabe sihambela izihlobo ikakhulukazi izaguga namaxhegu siyothekela inhlakanipho kesime ngalento yokugabisa ngotshwala nokudla sengathi siyakuqabuka kanti yinsila yamazinyo. Asifunde ukujabula sibuye nganeno ubude abuphangwa, asiziphathe ngendlela eyosivumela ukuba sithasiselwe noma sengezelwe iminyaka ethe xaxa yokudla anhlamvana.
Bengike ngasho ukuthi ngizobawusikhwili phambana nobhoko kuhle komphuphe wedliwa. Ngizoshaya isikhala kule ngoma esinelwa kuleli jadu lezinhlekabayeni. Kuyadambisa ukubona izingane zethu zigxumeke amabhodlela otshwala sengathi zingcengce emilonyeni zivekuze zigcine zingasakhumbuli nokuthi zilale nobani. Ibucayi ngempela indaba kaZibandlela idala umzizizi emakhanda abantu baze benze okuthela isizwe ngechilo bejahe ukubukwa. Kodwa uma uthatha ubheka endulo sasingenalo leli shwangusha leshobolo, lafika nosiphecelengwana bona abasifaka kulolu bishi lokwenza izinto ngokuklolodelana maqede bakhwela phezu kwentaba bakha umkhanya. Ngikhuluma nje basinga ubuwula bethu sebaphenduka ibhayisikobho kubo.
Uma singaziqoqa sithenge esikudingayo kusenesikhathi,ngeke sagaxela kangaka size siphelele emigwaqeni sengathi akwanele sisale sinuka phu yizikweletu. Impela nengcuba ingcono ngoba yona ikhala amanzi futhi idlelwa emahlamvini, baningi abazobe beziba izingcingo zabaqoqa izikweletu uzobabona benxothozela wena owabona inja ibanjwe yeba amaqanda, yikho belu ukungaqondi ukuthi yini uZibandlela kithi thina boHlanga.
Selokhu ngazalwa angikaze ngibone kuphela isibaya sonke ngenxa yale nyanga, kodwa ngibonile kuguga amakhukhu amadoda nezinqolobane namathala kusale kugenqeza amahleza, cha iwumuhlwa ngempela le nyanga koshaya uMasingana amakhaya esephenduke imifula yezinyembezi, ngento esizifaka kuyo ngabomu. Kuyazwela kakhulu ukubona aboHlanga begileka igoda futhi hhayi igoda nje ngisho leli eliboshwa yintombi uma isiyobeka uhlangothi ingqovela yegoda. Ayibuye imfundiso yasendulo yona ethi sibekelwa ngaphandle, esihle sibonwa yilanga. Singagoxi utshwala size siyokoze sishaywe yithwabi.
Ngiyazi kukhona abangibona ubuwula ngalo mbhalo kodwa engikwaziyo ukuhlakanipha kuyaphela. Thathani lama gama niwanqake njengezinkobe eziklayekile abewumphako namazwi enhlakanipho yasendulo.
Sesikhathele ukubona abakwethu begqemeka endaweni efanayo minyaka yonke ngenxa yengcindezi ehambisana nengqino yobuntandakubukwa basale bedinda isililo sengathi babekhonjwe ngenjojela yenganono ukuba bazigaxe otalatiyeni lwezikweletu. Asizame kanye nje vo ukwenza izinto ngendlela ehlukile siyisebenzise ngokwenqubo ezokuhlomulisa izibusiso le nyanga, ingasivovi size sisale sitshovoza njengetshwele liphuma emncindweni.
Ngenxa yengqondo kanami ngiboneni nginakho, yingakho sisotakwini nje. Ngabe kungcono ukuba sishabasheka kanjena uma kunemikhosi yesizwe yona evuselela ubuthina. Kodwa kuvele kuthi cwaka kucwebe isiziba ngoba okwethu kuyihlazo nechilo lokufihlwa. Yeka amandla esambane esamba umgodi sangawulala. Obabamkhulu bethu bafa bemanxebanxeba bevikela ikusasa lethu thina nzalo yabo hhayi lobumpukeqe esiyibo. Ngabe ukhuni seluzale umlotha njalo? Cha kodwa ngiyaphika sisaphambekile okwesikhashana nje. Awu kodwa nakhu sengidawuzela nami ngizibuza ngiziphendula. Ake niyilamule nina boHlanga nakhu intombi yom’Afrika igqizela abezizwe kanti zikhona izinsizwa ekhaya. Asingayoni le nto ingeyethu Khumu MAKWANDE.