Now Reading
Singejabule nhlobo izinkomba zithi sisadingisiwe
Dark Light

Singejabule nhlobo izinkomba zithi sisadingisiwe

UMbasa yinyanga  la izwe laseNingizimu Afrika likhumbula ukukhululwa kwalo kumakhamandela nezibopho ezazilotshwe phansi zobandlululo nokucwaswa kohlanga lwengabadi kuqhakanjiswe amaqadasi.

Ngaphambi kokuba sigubhe le nyanga kube nezigigaba eziningi la kubonakale  abohlanga olunsundu beshaya phansi ngonyawo bethi akususwe imifuzisozithombe zabacindezeli kuleli lizwe lonke. Lokhu kuthe kusewundaba mlonyeni kwasekuqubuka udungunyane olwenze kwagqibeka udaba obelunomsoco nenjula nomlando noluhlahla eya phambili mayelana nenkululeko yeqiniso.

Ukugqibeka kwalolu daba lwemifuziso zithombe kungenze ngafikelwa imidlinzo yokuthi akusiso yini isandla sesithathu esiphonse idungamuzi? Kungathi la sesifika ezinxabeni nasemyonjeni wokufuna ikhambi le nkululeko yeqiniso bese kuqubuka okuqhatha umhlathi munye, Ama- Afrika  bese kuphela nya ngodaba olusemqoka kangaka!

Ukuvuka umbhejazane kwabohlanga bengafuni izichuse nemifuzisozithombe egcwele izwe lonke leli, bekufana ncimishi nokwenguleka kwenkwethu emehlweni ethu njengezinyoni zezifundile zabona ukuthi awu akukho muntu emasimini amabele,

Ukusukumela olwezifuzisozithombe nezichuse bekuwuqala kokudamba kwedliso lokulahlekelwa yikuthi yini iNKULULEKO YEQINISO bekufana  ncimishi nokwehlela isizwe sakwaIsrael  ngenkathi sithunjiwe eBhabheloni ezweni lobugqila okwathi noma sebebancenga bethi: “Ake nisihlabeleleni esinye sezihlabelo zakini”, baphendula bathi: “Siyolihlabelela kanjani ihubo likaJehova ezweni lokuthunjwa na?”  Kuthiwa baphanyeka emahabhu abo.

Namuhla kufanele thina njengesizwe sizibuze ukuthi sihlabelela kanjani, silihuba kanjani, sijabula kanjani, siyigubha kanjani inkululeko yethu njengesizwe izinkomba zonke zithi sisadingisiwe na? Endlunkulu Yamandla ezepolotiki eKiphithawini kunesichuse sikaBotha nabanye. Lapha kwaZulu Natali esiShayamthetho ubona imibhonqobhonqo yezithombemifuziso yabathumbi bohlanga. Emadolobheni, emagqumeni, emathafeni siyababona. Izinkomba emigwaqeni zivuna okuthinta umlando wabo, izizinda nezindawo ezithinta owabohlanga azikhonjiswa zibe insada njengezabo.

Okumele kube yisilonda esibhibhayo kunoma yimuphi umuntu onenaka nothando nowuqondayo umlando ongenakho ukuchema nokwenzelela yikuthi: Imifuzisozithombe yamakhosi abe eyizitha zabamhlophe ayikho. Isibonelo, iphelile iminyaka engamashumi amabili lakhululeka leli, naphambilini kuphethe uHulumeni wakwaZulu akekho noyedwa kuziphathimandla owake nje wacabanga ukwakhela iNgonyama uCetshwayo umfuzisosithombe kuyimanje asibonwa nangalukhalo isithombe esiyisakhiwo seNkosi uCethswayo.  Asikho kuze kube imanje isakhiwo samakhosi enkosi anikeleka eShowe, emashela uMelimade, okuyinhlabaluhide yabesifazane bala kwaZulu. Yebo sesizwile ngeyamapasi ePitoli.

Kungijabulise kwathi angihambe ngebheshu ngaphandle kwesinene ngiyosikaza uPhongolo ngesagila sami, uphiphinyemfu, lapha ngibona kudicilelwa phansi isithombe seNdlovukazi yamaNgisi eMpumalanga Koloni, ngithe ngiyaphupha yini ngabe kunyakaza iNdlovu enesihlonti edlinzeni layo na?

Ukunganakwa kweNkosi uCetshwayo nomntanayo uDinuzulu kuqubuke umbuzo owabuzwa iNgonyama uCetshwayo kuyindlovukazi yamaNgisi othi “Ngenzeni, futhi ngoneni kuHulumeni wamaNgisi?” Usamile nanamuhla uyankenteza kunoma ubani ufuna ejule incazelo yokuthi ngokweqiniso iyini inkululeko?

Lo mbuzo kumele ubuzwe nakuziphathimandla zezwe nezaKwaZulu Natali wokuthi sonani ISilo sasoNdini  ukuba singenzelwa sikhumbuzo, kungabikhona  ngisho nendawo okuqanjwa ngaso noma isakhiwo noma inkundla thizeni.

Onke amakhosi nezikhulu noSopolotiki sekuqanjwe ngabo izizinda ezahlukehlukene, amagama abo aze aphindaphindwa kwasweleka nokuthi sekuzothiwani kwaze kwasetshenziswa namagama aziteketiso nezithopho zabo.

Umbuzo othi ngingalicula kanjani ihubo lenkululeko amaqhawe ayengathandwa ngamaNgisi nombuso engithi owentando yeningi ungabathandi futhi ungasho lutho ngabo na? Onaleli lishwa nguMntwana uShingane. Enhla nezansi siyezwa kuqanjiwe ngeqhawe lakwaZondi uBhambatha kaMancinza kodwa akushiwo lutho ngabantwana ababambisana naye ekuzingeleni  inkululeko yeqiniso. Seke wazihlupha nje uHulumeni wentando yeningi ukuyofuna ukuthi kukuphi noMhluzi la inkosi uDinuzulu adingiselwa khona? Siyokuthokozela ukuthi ke luvuke ogqokweni luvulwe udaba lweNkosi uDinuzulu.

Umntwana uShingane ayikhulunywa sanhlobo eyakhe. Zikhona izikhulu namakhosi ayabusa kwaZulu Natal, buphi ubukhosi bukaMntwana uShingane? Ngingalihlabelela ngithini – ke elenkululeko, Zulu , uma kuyikuthi iziko likaZulu nalapho kwahlakazeka isidleke nomsamo kaZulu njengesizwe ungamabibi nesiqiwi sezilwane. Umuzi wakwaNobamba eZibindini zamadoda, eMakhosini awunakiwe , awunaso isizotha esiwufanele sokubiyeliwa njengesigodlo. Amakhosi nezindlovukazi zakithi  zinethwa zimvula ubusika nehlobo azakhelwe khaya. Makuvuswe isigodlo sabo uma kuyikuthi sesimandleni siyabusa. Sadumisa amakhosi akamuva sashiya amadala.

See Also

Nezinyosi zakithi noma zigedeza uzwa zithemeleza kusuka kuyiLembe azisho lutho ngoYise bamaKhosi abangenamizi abanethwa zimvula zaseMakhosini. Nanamuhla ngikhuluma idlinza lendlovukazi uSomlomo okuqanjwe ngaye isakhiwo soMkhandlu waseZululand, indlinza lakhe lisesangweni lesibaya seNgisi.

Amanxiwa aleli Ngisi alaphaya eMakhosini, izinkomo zehla ziyenyuka phezu kwendliza lendlovukazi uSomlomo! Zulu uma nimazi umntwana uSigujana unina ulele kuphi? Uma nithi nikhululekile unina kaMntwana uMhlangana ulele kuphi?

Nina bohlanga, ngingalihlabelela ngeqholo ngithini elenkululeko uma unina wombumbi walesi sizwe , idlinza lakhe lagxanyalazelwa lagqejulwa emini kubona wonke umuntu  inkengane neqadasi leNgisi akwaba ndaba zalutho. UZulu akaze azibuza umbuzo othi konje wayengasuka yini owohlanga enze okufanayo eNgilande kucwebe iziziba.

Zulu ngithi kuyinkululeko elihobosha nesithunduzelo esisambhinqo uma ngilihuba ngithi elenkululeko uma isigodlo saseMkhindini singavusiwe.  Ngibone izintombi zekhethelo zehla zenyuka zisingisa izolo zigaya umcaba, zikha amanzi, zishaya inqakala esiyalwini esilungiswe ngobunono savikeleka njengendawo yamagugu, eMatheku. Kobe kwathathwa izinduku zibuye nathi, uma ungalungiswa umsamo wethu njengesizwe!

Siyobe sisafakazela abezichuse ezigcwele leli, sithi kwethu akukaze kube neziNdlovukazi, iNdlovukazi iseNgilande. Kwethu akukaze kube neNkosi , iNkosi uGeorge useNgilandi, kwakuwukuthini nje sineNkosi kwaZulu kuthi esikhungweni la kufunda izingane zethu zenganyelwe iNkosi yamaNgisi, kuthi oNgoye sekushiwo ukuthi uNgqondonkulu wakwaZulu, umfuzisomdwebo weMbube ungabonwa nangalukhalo.

Ngithi sizwe sakithi  ngoba nina niphethe abamhlophe bayabusa sifikile isikhathi sokubhoncula izinkohlisane  ezisemlonyeni yethu  yokuphatha njengesizwe esimatasa sizimunca imini nobusuku. Make siqale sifune  iminxumo egwansile yokubusa enolwekhethelo lokuzazi ukuthi singobani? Sizalwa nobani?  Sivela kuphi? Siyaphi futhi ikuphi ngokweqiniso okumele sikulungise okungokwethu siyisizwe.

  • Ungaphawula ngalolu daba eceleni ngokuthi uxhumane name kuleli kheli: dr.j.mbuli@gmail.com
Scroll To Top