Kayihlabi Ngakumisa: UGumede yibhuloho lwezizukulwane
pha phandle abantu badalwe bangefana. Kukhona othi uma eqhamuka abe ngufakazi walokhu obukuzwa ngaye. Bese kuba khona labo okuthi uma kufungwa kuthiwa yibo uphike kuze kube sekugcineni. Omunye walabo nguDkt uSanele Gamede onguMqeqeshi WezeMpilo Yabantu Abasha Nezemfumdo.
Le nsizwa eminyakeni eyedlule yafika mathupha kwelaboHlanga izobonisa abahleli nabaphathi ekutheni kungani kumele ibe yingxenye yababhali belaboHlanga. Emuva kwesethulo sakhe akuthathanga mizuzu emingakanani isinqumo sokuthi abe ngumbhali kwelaboHlanga sathathwa. Lokhu ngokusho koMphathi noMshicileli welaboHlanga, uMnu uMtaka akudinganga ukuba kuyocatshangwa.
“Le nsizwa ehlale imamatheka yavela kithi njengengcithabuchopho nanomuntu othanda intsha yaboHlanga. Imicabango yakhe kwezemfundo nakubantu abasha yasihlaba umxhwele futhi yabe ihambisana nalokho esiyikho njengephephandaba. Yakhuluma yaqephuza ngezinkinga zemfundo kepha okwaba kuhle ngukuthi wazibeka etafuleni izixazululo,” kusho uMtaka.
Njengombhali wengosi egxile kwezemfundo kwelaboHlanga uGamede wenza umnikelo omangalisayo kubantu jikelele. Uma kuke kwaphuma isihloko ephephandabeni sakhangiswa nakusizindalwebu abantu, abancane nabadala bathi mbo ngakho ngoba basuke bazi ukuthi zinoju.
Lensizwa kayigcini nje ngokubhala kepha isiphenduke ibhuloho kwizinkulungwane zabafundi nabazali ngomkhankaso wayo obizwa #MatricUngazibulali. Lo mkhankaso oqale ngowezi-2019 waba yimpendulo ekuqhakambiseni inkinga eyabe ibhekene nabafundi kanye nemindeni eminingi. Lokhu kulandela imibiko eyabe iveza imiphumela engemihle ngokhwantalala olwabe luhlasele abanye abafundi emuva kokungaphumeleli umatikuletsheni.
Wathi uma exoxa ngalokhu kwelaboHlanga wakuveza ukuthi kulokhu kakhulumi inzwabethi ngoba yena qobo waguqa kathathu (efeyila) ibanga le-10, 11 kanye nawo uMatikuletsheni nathi lokho akumenzanga wadikibala njengoba namuhla eneqhuzu lobudokotela. Ngenxa yezinhlelo eziqhubayo lensizwa yakwaGamede akuselona ichilo kubafundi nabazali ukuthi umuntu uphinda umatikuletsheni. Phakathi kwezinhlelo aziqhubayo kuzwelonke kukhona iFree Mentorship at the Park kanye neLeaner Development and Training.
Yize bekunzima uma kuqalwa, ewa evuka nobizo lwakhe lokuba yibhuloho, ukutholile ukwesekwa yimisakazo kuleli nobekwenza umlayezo wakhe usabalale.
Sekushiwo konke ngalensizwa, imfundo yayo, imisebenzi yayo kepha nakhu okumangalisayo ngayo – kukho konke ingumuntu. Iphansi iyabahlonipha abantu esebenza nabo nesebenza ngabo. Uma uyilalele noma uyibuka ungesho ukuthi yiyo le eyenza izimanga, esiludondolo lwaboHlanga.
