Sicobelelana ngencwadi yombhalo womdlalo
Incwadi yemibhalo womdlalo iqukethe umbhalo osuke ubhalwe ngendlela eveza abalingiswa bezikhulumela bona ngqo. Ngakho-ke kulolu hlobo lwencwadi kusuke kubhalwe enkathini yamanje.
Umbhalo womdlalo
Lo mbhalo wehlukile embhalweni wenoveli ongabhalwa ngezindlela eziningi. Umbhalo womdlalo ubhalwa ngendlela eyinkulumo-mpendulwano. Lapho izethameli ziyakwazi ukuzibonela amagalelo omlingisi bese zizakhela zona umbono ngalowo mlingisi ngaphandle kokulekelelwa ngumlandi. Lolu hlobo lombhalo lusekelwa lugcwaliseke ngokulingisa. Uhlukaniswa ngezinkundla nezigcawu. Inkundla iyingxenye yomdlalo eyakhiwa izigameko. Isigcawu sona siyingxenye yenkundla evezwa yizenzo zabalingisi abehlukene abanegalelo lokuqhuba indaba.
Izimpawu zombhalo womdlalo
Nalolu hlobo lombhalo lunesakhiwo esihlukaniseke kathathu okubalwa isethulo; umzimba; kanye nesiphetho. Abalingisi bavezwa ngobunjalo babo ngenkathi bekhuluma bephendulana. Kuba khona umlingisi oba ngummeli, umlingisi oba yimbangi, nomlingisi oba ngumqhathi. Isizinda sihlukaniseke kathathu lapho kuba yindawo lapho indaba yenzeka khona, isikhathi indaba eyenzeka ngaso, kanye nesimo senhlalo esivame ukushintsha ngenxa yezinxushunxushu ezivelayo. Indikimba inika ummongo wendaba.
Izindikimba ezivamile emidlalweni yilezi: Isenamisi sona sinesiphetho esithokozisayo. Imbangalusizi yona iyajabhisa, idabukise, noma ummongo wayo kube ngukufa. Isiyolisi sinendikimba eyingxube, iqala ngenjabulo kuphethwe isimo sesimuncu noma siwusizi. Imelodrama inendikimba eshaqisayo, isabise, noma ibe nesihluku. Igidigidi linezigameko ezingamahlaya noma eziyinsambatheka.
Umlandi yena udlala indima yokwakhela izethameli isithombe, axoxe ngezigameko eziba ngamanoni abumba umdlalo. Lezi zigameko zenzeka kolunye uhlangothi ngenkathi abalingisi besaxoxa. Okuthasiselwa ngumlandi kuvame ukubhalwa ngohlobo lokubhala oluhlukile kunalolo okubhalwa ngalo izingxoxo zabalingisi. Kuphinde kufakwe kubakaki.
Izinhlobo zemidlalo
- Umdlalo obhalelwe ukufundwa: lapha amanoni athasiselwayo awanamikhawulo; abalingisi kanye nezigameko kungaba kuningana; izizinda zingaqhelelana. Lokhu kwenza kube lukhuni ukuwulingisa.
- Umdlalo womsakazo/womoya: lo mdlalo ubhalwa ngenhloso yokuba wukudla kwendlebe. Uvame ukwethulwa ngumsakazi, kanti abalingisi bayazikhuluma izehlakalo. Isibonelo, umlingisi uzothi ‘nangu engishaya’, uyezwa kukhala isibhaxu. Imisindo ethile iyathasiselwa.
- Umdlalo wesiteji/shashalazi: lo mdlalo uhloselwe ukulingiswa enkundleni eyodwa, phambi kwezibukeli. Zizibonela ngamehlo izigameko nokushintsha kwezimo. Inkulumo-mpendulwano yabalingisi iphelezelwa yizenzo. Uma kuxatshenwe uzwa ngokuphakama kwemimoya.
- Umdlalo wethelevishini: Lo mdlalo uyalingiswa bese uyarekhodwa ukuze ubukwe kwithelevishini. Nawo uthasiselwa ngemisindo namabika athile ukuvusa umuzwa kuloyo obukayo. Isibonelo; uma kuvela isigameko esilusizi, kuzodlala iculo noma ibika elivusa umunyu.
- Umdlalo wefilimu: lo mdlalo uthi awufane nowethelevishini. Kodwa lo ubukwa emabhayisikobhu ngaphansi kwemithetho egunyaza abaneminyaka ebekiwe ukuba bayibuke. Uqala uphinde uphele ngaleso sikhathi, uphindwa izinsukwana. Kanti owakuthelevishini udlala iziqeshana ngaphambi kokuphethwa.
- Izincwadi ezishicilelwe ukufundwa ezikoleni zinikeza ulwazi olwengeziwe. Lapho zenaba futhi zinikeze nezibonelo ezicashunwa kulowo mbhalo noma incwadi efundwayo ukuze ucaciseleke. Nawe ungayithola ukuze usimamise ulwazi lwakho, kucijeke ikhono lokuhlaziya uma ufunda imibhalo.
Izibonelo zezincwadi zemidlalo
- Ababulali benyathi ebhalwe ngu: M. R. Mngadi
- Icala kaliboli ebhalwe ngu: V. M. Mbhele
- Ikhohlisana ihlomile ebhalwe ngu: S. S. Mbimbi
- Nawe Mbopha kaSithayi! ebhalwe ngu: S. B. L Mbatha
- Ngenzeni? ebhalwe ngu: L. L. J. Mncwango
