AbaseMabovini bathi hhomu, hhomu ngombiko


Isizwe saseMabovini eMsinga ngaphansi kwesifunda uMzinyathi nesihlale sisematheni ngenxa yombango wesihlalo soBukhosi sithi umbiko ophume kwelaboHlanga ngesonto eledlule ubangule iva leminyaka. Lo mbiko waphuma oshicilelweni lwamhla zingama-29 kuya zi-5 kuZibandlela ngaphansi kwesihloko esithi: Isenzo sikaHulumeni singahle siphehle uzwathi eMabovini. UNdunankulu wesizwe uReuben Shelembe uzifikele mathupha emahhovisi ephephandaba laboHlanga ngenhloso yokuzolichoma uphaphe lwegwalagwala ngokubavusela inyamazane.
Lokhu kungemuva kokuthi elaboHlanga oshicilelweni lwalo lwangesonto eledlule libhoboze ithumba ngokukhipha umbiko obufihlwe nguMnyango Wezokubusa Nokubambisana Nezindaba Zomdabu KwaZulu-Natal odalula okunguyena nkosi yesizwe yangempela yesizwe saMabovu.
Umbango ubuphakathi kweNkosi ehlezi esihlalweni uPano Joseph Ngubane noyise wakhe omncane uMnu uSenzani Jeffery Ngubane.
Umbiko okuyiwona obufihliwe wawethulwe yiKhomishini eyayiholwa nguMnu uBasil Sikhakhane yona ibe yayiqokwe ngowayenguNdunankulu waKwaZulu-Natal uMnu uWillies Mchunu ngenhloso yokulamula imibango yoBukhosi kulesi sifundazwe.
Lo mbiko kwakufanele ukhishwe ngowezi-2015 kodwa kwangenzeka lokho ngenxa yokuthi, uMnu uNathi Mpungose oyisikhulu sakwaCogta watshela umndeni wakwaNgubane okungeyikho ethi awusekho umbiko ozokhishwa ngenxa yokuthi iKhomishini kasiKhakhane iphelelwe yisikhathi ingakawuphothuli umsebenzi eyayiqokelwe wona kanti uhubhuza aluhlaza umbiko ukhona bawugodlile.
NoSolwazi uJabulani Maphalala owayeyingxenye yethimba leKhomishini kaSikhakhane ukuchithile okwakushiwo nguMpungose wathi umbiko ugodlwe yiCogta. Umbiko uhumusheka ngokuthi uthi kumele ashenxe esihlalweni uMnu uPano Ngubane.
Okungacaci yikuthi kungani abakwaNgubane bengadluliselwanga lo mbiko. Leli phephandaba phezu kombiko linazo izincwadi ezintathu ezabe zidingida lolu daba. Eyokuqala yabhalwa mhla zingama-22 kuNhlaba wezi-2017.
UMnu uShelembe obezifikele mathupha emahhovisi elaboHlanga ngoLwesithathu uthe uthunywe yisizwe ukuba azosibongela kwelaboHlanga ngokusikhipha ebumnyameni ebesikade sidukuza kubona ngenxa kaMnu uMpungose nozakwabo kwaCogta ebebethukuse umbiko weKhomishini kaSikhakhane.
ukuba ngizosibongela ngomsenzi omkhulu owenziwe yileli phephandaba laboHlanga ngokusitakula ebumnyameni ebesidukuza kubona ngenxa kaMnu uMpungose nozakwabo bakwaCogta. Siyisizwe saseMabovini siswele imilomo eyizinkulungwane ukubonga ngesikwenzelwe yileli phephandaba laboHlanga ukusiphenyela ngomkhonyovu owenziwe ngaboMnyango waKwaCogta ukusifihlela umbiko. Manje izinqe zihlezi obala koMpungose nobhululu bakhe emnyangweni. Leli phephandaba silifisela ukuba likhule lidlondlobale,” kuqhuba uShelembe.
UShelembe ube esebikela elaboHlanga ukuthi ngomhla zingama-30 kuZibandlela wezi-2019 babize umhlangano wesizwe abahlose ngawo ukuzosethulela ngokusemthethweni uMnu uSenzani Ngubane njengeNkosi yesizwe.
“Phela yonke le minyaka eMabomvini besingenayo iNkosi ngokuqondile. Abaxova izindaba zoBukhosi kulesi sifundazwe nguMnyango waKwaCogta uhlangene noMpungose. Siyajabula ukuthi ekugcineni izinkinga ezithinta uBukhosi baMabovu sezizolungiseka. Ngomhla zingama- 30 kuZibandlela wezi-2019 sihlele indumezulu yomcimbi wesizwe lapho sizobe sizothulela isizwe inkosi yaso ngokusemthethweni,” kuqhuba uShelembe.
UShelembe uqhuba uthi: “Ngalolo suku kuzobe futhi kuqokwa nesigungu sakhe esisha okuyisona esizomphelezela siyomethula eSilweni. ISILO esizobe sesimgcoba ngokusemthethweni njengeNkosi yesizwe ngokwesiko lakhona.”
UShelembe uthi kakade beyisizwe saseMabovini bebewubheke ngabovu lo mbiko weKhomishini ikakhulukazi ngoba noSolwazi uMaphalala wayevele esekucacisile ukuthi ngubani okufanele ahlale esihlaweni.
“Ngakho akusethusi lokhu okuqukethwe ngumbiko besivele sikulindele kodwa kuvinjwe nguMpungose,” kuqhuba uShelembe
UShelembe utshele elaboHlanga ukuthi umndeni waseBukhosini baMabovu empeleni kade wasithatha nesinqumo sokukhipha iNkosi uPano Ngubane esihlalweni kodwa kwavimba uMpungose. ElaboHlanga liyibonile.
nencwadi esayinwe ngamalungu omndeni waseBukhosini bakwaNgubane
“Emhlanganweni wamalungu omndeni wakwaNgubane owawumhla zingama-27 kuZibandlela wezi-2013 owawubanjelwe kwaMbhono kwathathwa isinqumo sokuyisusa esihlalweni iNkosi uPano ngenxa yamacala amabi ayebekwe wona. Kodwa kwavimba lo Mpungose oxova imindeni yaseBukhosini owavimba ngokuthi usafuna ukwenza olwakhe uphenyo. Kwathi ngomhla ziyisi-5 kuMbasa wezi- 2014 waqoka inkampani yabammeli bakwaLuthuli, Sithole and Partners Attorneys ukuba baphenye ngalezinsolo ezaziqukethwe embikweni owawubhalwe wasayinwa ngamalungu omndeni wakwaNgubane wathunyelwa kwaCogta,” kusho uShelembe.
Phakathi kwamacala ayebekwe wona ngumndeni kubalwa nawokubhedla udlame emphakathini nokukhwabanisa izimali zesikhwama sesizwe.
“Kuthe mhla zingama-23 kuZibandlela wezi-2014 wabuya umbiko wabammeli ababeqokwe nguMnyango nawo uvumelana nokushiwo ngumndeni waseBukhosini bakwaNgubane. UMpungose wabe esethembisa ukuthi usezolungiselela ukuyibeka amacala ngokusemthethweni iNkosi uPano Ngubane kanti uyasikhohlisa usehamba amalombo njengoba engaphindanga wabuya,” kuphetha uShelembe.