Ingozi yokusebenza ngaphandle komgomo
Uma kusetshenzwa ensimini kujwayeleke ukuthi kuklanywe indima ezohlakulwa yilowo nalowo muntu ngaleso sikhathi esinqunyiwe. Ngaleyo ndlela umuntu usebenza ngokuzinikela nangokuzikhandla ngoba uyazi ukuthi umfutho wakhe uwongela indawo engakanani.
Kuyinto enhle futhi ethokozelwa ngabantu ukusebenza wazi ukuthi yiziphi izimpawu osebenzela phezu kwazo. Kuhle futhi ukwazi ukuthi uyobe sewuqedile uma sewenzeni. Ukusebenza umshonisalanga akuvamisile ukuba kukhiphe imiphumela eveza amandla okusebenza kwalowo nalowo muntu, kodwa ukusebenza ngaphansi kwemigomo eklanyiwe kuletha imiphumela ngesikhathi esilindelekile, futhi kuyamsiza lowo osebenzayo ukuba azilinganisele ngokwamandla akhe.
Umuntu ojwayele ukugijima sakuzivocavoca uyaye aziklamele ibanga azoligijima alinganisele nesikhathi bese ehlela umqondo wakhe ukulungela lelo banga. Umqondo womuntu ubalulekile ohlelweni olufuze lolu, ngoba phakathi emqondweni kwakheka isithombe sebanga elizogijinywa. Umqondo wenza zonke izinhlelo kuze kufike ekutheni amandla azowadinga umuntu ukuze aqede lelo banga angakanani. Abagijimayo bangakutshela ukuthi umqondo ubaluleke kangakanani uma uzogijima ibanga elithile, ngoba uyamhlela umuntu ukuthi amandla anawo awehlukanise ngononina elungiselela izintaba namathafa nokwehlela azogijima kukho ebangeni alikhethile. Ngenkathi eshaya intambo umuntu usuke esewaqedile amandla asuke ewalinganisele lowo mjaho. Baningi okungathi uma kuthi sebesondela entanjeni bese ihlehliswa abangawa phansi ngenxa zokuthi amandla asemqondweni abeselinganisele ibanga elithile.
Isikhathi okungelula ukuzilungiselela sona ukugijima ngesokubaleka uma kukhona okukuxoshayo kumbe okubalekelayo. Uma kunesimo esimphoqayo ukuba abaleke umuntu ubaleka aze eme lapho ebona khona ukuthi kuphephile. Ukukhathala akakuzweli kangako aze afinyelele lapho kuphephe khona. Kwesinye isikhathi naye uyazimangaza ngoba ukhipha ijubane abengazi ukuthi unalo.
Ngisho nesisu umuntu uyakwazi ukuzilungiselela ukuthi udinga ukudla okungakanani ukuze anele. Ngelinye ilanga emcimbini othize ngezwa izinsizwa zikhononda ngoba kwaqhamuka isithebe senyama sihambisana namadombolo emva kokuba sezisine zazibethela kumasaladi nelayisi. Isikhalo sazo sasenziwa ngukuthi zazidle zangazilinganisela zashaya esentwala, ngoba zazingazi ukuthi kuseza inyama nedombolo okuningi kangaka. Ingqondo yomuntu ibuka lokho okuphambi kwayo nalokho ekwaziyo bese yakha isithombe esiphelele esihlela izindlela umuntu azosebenza ngazo.
Nakhona empilweni yomnotho kubalulekile ukuthi umuntu azihlelele ukuthi uqonde kuphi. Baningi abantu okuthi uma ubuza uhlelo lwempilo yakhe nomnotho uthole ukuthi abanalo. Iningi labantu lisebenza ngohlelo olusemqondweni futhi oluhlelwa ngokubheka isimo umuntu anqwamana naso umzuzu nomzuzu. Ekusebenzeni kwami nabantu abasemabhizinisini sengikubone kaningi ukuthi umuntu ophumelelayo futhi abe nozinzo yilowo onohlelo alulandelayo olubuka kude empilweni yebhizinisi lakhe. Kanjalo nakubantu abasebenza ngokuqashwa bayakwazi ukukutshela uhlelo lwabo olubuka kude empilweni yabo. Abanye bayakwazi ukukutshela ngaphandle kokunanaza ukuthi bahlele ukuthi bayokube bekuphi ekupheleni konyaka, futhi bafuna ukuba babe kuphi uma kuphela iminyaka emihlanu. Ngaleyo ndlela kwenza ukuthi basebenze phezu komgomo othile obheka leso naleso sinyathelo ukuthi siyabasondeza yini emgomweni wonyaka, noma siyabaqhelisa emgomweni.
Iqiniso okumele sihlale silikhumbula ngelithi, ngaphandle komnotho impilo yomuntu ayinamsoco. Ubumnandi bempilo busekutheni kukhona okuthile ephaketheni. Umuntu ungambona enganamile ehlezi edangele uma engenamali, kodwa kuthi uma esenemali ubingelela wonke umuntu azizwe esemdlandleni. Yiko nje abanye sebeze bacule bathi, “Akulaleki uma unemali.” Imali iyamqhakazisa umuntu futhi omunye imenza adelele esebona sengathi abanye abaselutho. Imali ihlala kahle futhi iyamthanda umuntu onesimilo. Isimilo semali sisho ukuthi umuntu akavukwa ngamadlingozi ngoba nje kukhona into emjabulisayo. Umnotho uthanda ukuba nobuwele ngoba awumthandi umuntu ongenasimilo futhi okwaziyo ukuwuvikela. Umnotho, noma imali idinga umuntu onomqondo ozinzile, ohlelekile futhi ongesiye uthathekile. Imali ihlala kahle kumuntu onemigomo ethile ephathelene nokonga nomnotho.
Umgomo ohlelekile wenza ingqondo yomuntu ihleleke futhi ibe nesithombe ukuthi isiphetho siyokuba njani. Umuntu oqashiwe ohola njalo ngenyanga uyazilinganisela ukuthi izidingo zakhe zilingane nomholo wakhe. Uyaye enze izinhlelo zokuthi isikhathi sokukhokha kube ngesikhathi eseyitholile imali yakhe. Kuyaye kuthi eseqedile ukukhokhela izidingo ezahlukahlukene asale nemali eyanele ukufeza izidingo zosuku nosuku kuze kuphele inyanga, athole omunye umholo. Kuyadinga umuntu abe nohlelo oluzomenza asebenze ngokuhlelekile inyanga nenyanga kuze kuphele unyaka. Uma umuntu engahlelekile ngokwenele umthola esecwile ezikweletini ezingaphezu komholo wenyanga, agcine esehluleka ukukhokha lokho athembise ukukukhokhela inyanga nenyanga. Lokhu kukhoma ukuthi noma umuntu eselwenzile uhlelo lwakhe lwempilo yakhe nomnotho, kumele abe nesimilo esiqinile esizomsiza angaguquli imigomo yakhe kalula nje aze azifake ezinkingeni.
Kumuntu osebenza ngokohlelo kubalulekile ukuba nesimilo esiqinile. Isimilo esiqinile siyamsiza umuntu empilweni yakhe ekwenzeni izinqumo ezingezukumenza azithole esegamenxe ezindlekweni ezingaphezu kwamandla akhe. Omunye umuntu wayexoxa ngempilo yakhe esebenza wachaza ukuthi wenelisekile yiholo lakhe lenyanga. Wachaza ukuthi ekupheleni kwenyanga uba yisigwili okwesikhashana azizwe emnandi efeza izidingo zakhe. Wachaza ukuthi uqala ukuxakeka uma sekuphakathi nenyanga. Ekuxakekeni kwakhe usuke enethemba futhi azi ukuthi izophela inyanga aphinde abe yisigwili okwesikhashana.
Baningi abaphila abaphila ngethemba lokuthi izophinda iphele inyanga bame kahle okwezinsukwana baphinde baxakeke. Ngiyakholwa futhi ngiyazi ukuthi kukhona okungcono angakwenza umuntu ohola ngenyanga noma ngesonto, igcine impilo yakhe ingabi nezikhathi ezifanayo zokuxakeka. Kubalulekile ukuzakhela imigomo nohlelo lwempilo. Umuntu angakwenza kanjani lokho? Izisekelo zomnotho zizovela kahle uma siqhubeka sihlala esithangamini sixoxe.
- UMnu uLindani Dhlomo unguMqondisi kwaMind Tunes (Pty) Ltd
