Ukudla kwesintu nosikompilo lwama-Afrika
SEKUKANINGI abantu bakithi begqugquzelwa, ikakhulukazi ngosompilo, ukuthi abatshale futhi badle ukudla kwesintu ngoba kunempilo futhi kunganciphisa nendlala. Kuyiqiniso elingephikiswe impela lokho. Nokho okuyaye kungashiwo wukuthi ukudla kwesintu kugqugquzela ukubuyisa usiko lwalowo muntu osuke ezijwayeza ukudla kwesintu nangokusebenzisa izinto zesintu sakhe.
Ucwaningo luhlala luveza ukuthi abantu basemandulo babephila impilo enhle nende ngoba babedla ukudla okunempilo. Ukudla amadumbe, ummbila, isigwamba, izindlubu, imifino, nokunye, yikhona okuletha impilo enhle kumuntu. Lokhu kudla njengoba kwakwenziwa emandulo, kuhle kubiliswe, kungafakwa amafutha. Kukhona ukudla okuthi nxa kubilisiwe kungabi mnandi, kodwa kuyaye kuye ngokuthi ukujwayele yini. Ngenxa yokuthi sesangenwa yisilungu akusavumi ukuba sidle ukudla okungafakwe amafutha.
Ukudla kwesintu akudliwa ngemfoloko nommese, kodwa kudliwa ngokhezo. Amasi akhiwa ngokhezo, hhayi ngespuni lesi esaἀka nabelungu. Kumnandi ukusebenzisa isitsha sokudlela esakhiwe ngokhuni, usebenzisa ukhezo. Ngisho inyama uqobo, kuhle ibiliswe, ithi ingavuthwa bese ibekwa ogqokweni. Isuka lapho ibe seyabiwa ngezithebe, bayidle abantu ingakaze ihlangane namafutha. Nxa wenza kanje usuke ugcizelela khona ukukhipha igciwane loNgcindezi. Kwesinye isikhathi uke uzwe umuntu, ikakhulukazi abantu abampisholo, ethi: ‘sengathi ngingadla ukudla kwesipunu’, usuke lapho esekhumbule ubuyena – ekhumbula usiko lwakhe. Usuke ebizwa wusiko lwakhe.
Ukudla ngendlela yesintu kwenza umuntu wakithi azizwe ekhululekile futhi ekuthokozela nokudla ngoba ukudla ngendlela yesintu sakhe. Abanye baye basebenzise ngisho izandla uqobo, ikakhulukazi uma bedla uphuthu beluxuba nenyama. Lokhu yindlela yesintu sethu yokudla. Uma kugaywe utshwala besiZulu, kuphuzwa ndawonye, khambenilunye. Thina beNguni asenyanyani, wusiko lweziἀkanamthwalo lolu lokuthi akungadliwa ngesitsha esisodwa. Abanye bethu bakhule bedla ndawonye, akwenzakalanga lutho.
Ngake ngaya eJapan ngomunye unyaka ngaἀka kudliwa ukudla ngendlela yosiko oluhambisana nesintu samaJapan. Kwangehlula ukudla ngendlela yabo, ngabe sengicela ukuthi bangivumele ngidle ngendlela yaseNingizimu Afrika. Ngathola ukuthi amaJapan noma ngabe enzani, akwenza ngokosiko lwawo, futhi adla ukudla okwakudliwa ngokhokho bawo. Ngawajabulela amaJapan ngokugcina usiko lawo.
Uma kwenziwa umsebenzi kuyaye kuqikelelwe ukuthi lokho kudla kwenziwa futhi kuphekwe ngendlela yesintu, ukuze abaphansi bakudle ngendlela yesintu ababekudla ngayo – kunuke imvelo, hhayi ukhalabemthela. Siyaye sikubukele phansi, sikufenyise, njengento ekhombisa ukungaphucuzeki. Utshwala besintu, nxa kwenziwa umsebenzi, bakhiwa ngendlela omkhulu bethu abayaziyo. Bufakwa embizeni yesiZulu, buhluzwe buthungwe ezinkambeni zesintu, buphuzwe. Utshwala abubekwa ngesitsha sabelungu kodwa bubekwa ngokhamba, nenyama ayilethwa ngamapuleti abelungu kodwa ilethwa ngogqoko. Lokhu kuwuphawu lokuthi ukube asicindezelwanga, safundiswa izinto eziningi zabokuἀka, ngabe sidla ukudla kwethu kwemvelo, okunomsoco futhi okuhambisana nosikompilo lwethu.
Ukudla kwethu kusixhumanisa nemvelo, bese kusixhumanisa nokhokho. Ukudla okungena ngaphakathi kuwe, okungahambisani nemvelo kanye nesintu sakho akulungile ngezindlela eziningi. Yebo siyakudla, kodwa kuhle ukwazi ukuthi uma sifuna ukuzikhulula engcindezelweni, kungasisiza ukudla okwesintu kwethu.
Angiἀsi ukuzwakala sengathi ngithi abantu abayeke izicoἀcoἀ zesilungu kodwa engikushoyo wukuthi inguquko mayenzeke ngazo zonke izindlela. Ngeke uziqhenye ukuthi ungumu-Afrika onobu-Afrika usadla ukudla okwakhiwe ngosikompilo lawongcindezi ubuye ukudle ngendlela yabo. Uma singeke sakwazi ukwenza izinto ngokosiko lwethu, ngeke sakwazi futhi ukukhipha igciwane ezingqondweni zethu. Igciwane lobuphofu bengqondo elafakwa ngongcindezi, lidla imithambo yengqondo sigcine singasaboni lutho oluhle esintwini sethu.
Akuselula ukuphindela kokwethu gelekeqe, njengoba isiminingi iminyaka lihleli igciwane lomlungu emithanjeni yethu. Okubalulekile wukulwa nalo, kuze kuba siyalikopolota, liphumele ngaphandle, kunokuba siqhubeke sengathi konke kuhamba kahle. Okubalulekile ukuba sazi ukuthi kukhona indlela yesintu yakithi. Ubani owathi okwabelungu kungcono kunokwethu?
Ukudla kwesintu kubuyisa ubuthina, kubuyisa ukuziqhenya nokuzigqaja, sizazi ukuthi singobani, siphumaphi futhi siyaphi. Kuyinselelo kithi ukuthi singakhohlwa ukudla kwesintu sethu ngoba ngaphandle kokuthi kunempilo kodwa futhi kuqukethe usikompilo lwethu.
Kuyosisiza ukulandela umthetho wamaGibithe owaqhamuka noThoth othi: okungaphezulu, kufana nokungaphansi, okungaphansi, kufana nokungaphezulu, ukuze sibone ubukhulu obumangalisayo bukaSomandla.
- UMnu Mfuniselwa Bhengu ungumbhali wencwadi AmaZulu: Ancient Egyptian Origin
