Now Reading
Izicathulo nanamuhla awukwazi ukuzihlukanisa nonyawo
Dark Light

Izicathulo nanamuhla awukwazi ukuzihlukanisa nonyawo

Izicathulo! Yebo, izicathulo. Ngisho izicathulo ezigqokwa kumbe ezifakwa ezinyaweni. Angisho izicathulo okuphuzwa ngazo, lezi okuthungwa ngazo utshwala, okuthiwa ngomancishana. Ngisho izicathulo cathulo, ezifakwa ezinyaweni, lezi abantu abahamba ngazo phansi.

Uyazi nje ukuthi izicathulo lezi zivela kude nomlando wesiNtu, kusukela mhla umuntu wokuqala ehlatshwa ngameva ematheni onyawo, ameva phela ashiwo mhla umuntu ayeqalekiswa ngokuzenza isihlakaniphi, futhi ezibona ukundiza kanti azindizi zonke, ngokungakwenzi ayekuyalelwe, wenza intando kagovane; kwathiwa umhlaba uyokumvezela ameva nogagane! Waqala-ke wahlatshwa ngameva umuntu wabantu engazelele lutho, ethi uhamba phezu komhlaba, kanti usehamba phezu kwesiqalekiso.

Awu, ngaze ngakhumbula iculo elalihlatshelelwa ngawoDolly Rathebe bodumo lwama-African Inkspots, enawoPhilemon Mokgosi nawo-Elijah Nkwanyana, ababeshaya amacilongo awawazayo, bewateketisa kuhle okosana luteketiswa ngunina uma lukhalela ukuncela, lukhala luthi: iwa-iwa-iwa-iwa, ngwa-ngwa-ngwa-ngwa! Lelicilongo elalifakwa ishungwana emlonyeni walo, kumbe livalwe ngesandla uma lishaywa, lalikhalisa okwalo impela usana lukhalela ukuncela, kuthi uma umshayi walo eliphendulisa iphimbo eyilokhu evula evala ngesandla emlonyeni walo, kube sengathi liyakhuluma, hkhulumisa okukanina wosana lapho eluteketisa.

Leli-ke elikhala sakukhala kosana, babethi yicilongo eli“muted”, elenziwe laba yisimungulu phela. Leli-ke ngelikhalisa okukampingizane, elibuye hkhwebuke likhalise okwegekle. Wo, wawungayizwa-ke lentokazi uma sekukhala imitshingo, nemiqangala, namagekle, namasimbali, namagemfe, nezigubhu, kwenza umgqigqo ogqigqisa okwembokodo igaya umcaba etsheni, iyosho ngezwi elisadoshaba sengathithi licela kwelowesilisa, ithi:

Walil’ umntwana

Uhlatshwe ngameva,

Akusingameva,

Yidolofiya!

Hhayi lomntwana,

Uhlatshwe ngameva,

Asikungameva, Yidolofiya!

Nalapha, intombi yakwaRathebe yayikhala sona isililo sameva angakhethi ukuthi ahlaba ubani, ngisho nomntwana ayamhlaba uma engacathulele.

Ukuthi “idolofiya” lokhu, sekuyikho njalo ukwethekela kolimi lwesiNtu luthekela kwezinye izilimi zabaMhlophe, njengoba Ieli salethekela esiBhunwini, egameni elithi: “turksvy”. Kanti ngesiZulu sikaPhunga noMageba, sithi umnhlonhlo. Kufana nje nalaba abathi ugqumugqumu umulubheyi!

Yilo njalo usizi lokufuna ukuhamba ngezicathulo, kant! izinyawo zikhona! Ukwethekela lokhu kukaningi, kwenza ukuba ukhohlwe ngokwakho, ulibale ngokwabanye, kanti uyosala unkemile okwembila eyaswela umsila ngokulayezela.

Yikho ukuhlatshwa ngameva lokhu okwenza ukuba umuntu acathulele, kungesiwona ameva kuphela ayemhlaba awabangule ngelinye iva, njengoba sisho isaga sesiZulu sithi: iva libangulwa ngelinye”. Akhona nameva empilo, ahlaba inhliziyo, ayizwise ubuhlungu, afana nameva okuthi wena mzali ukhulise umntanakho ngobunzima, umthengele nezicathulo zokucathulela ukuze angahlatshwa ngameva, nazo ozithenge ngemali emba eqolo, umbone esezihudula khona zisezintsha njalo, noma umbone eseziwise izithende ngokunyathela phezu kwazo uma ehamba, uzifice sekuyizintshengula nje ezithendeni, isitifiningi sesithende sesilele phansi kuhle okwenkomo ebhabhalele! Akusiwona nje ameva ahlabayo lawo?

Uthi lapho umtshela ukuthi nina nisakhula naningacathuleli-nanihamba ngezinyawo umbayiyane umhlophe qwa, nize nidabuke iminkenke ezinyaweni, kuthi uma nelusile izinkomo zibhacaza, nigijime niyofaka izinyawo ebulongweni obushisayo-akutshele ukuthi, lezo kwakuyizikhathi zenu “zokuvaleka”, bona abavalekile, bavuIekile, futhi bahlikihlile!

See Also

Sebefuna ukucathulela uma beya esikoleni, bacathulele uma beyokwelusa, bacathulele uma beyodlala. Uma bedlala ibhola, balikhahlela ngazo lezi wena mzali othi  ubathengele zona ukuba bazigqoke ngeSonto uma beya esontweni. Uyozifica seziqothukile emakhaleni kuhle okwekhala eliqhume izilonda zomkhuhlane.

Indaba yokuhlatshwa ngameva noma uhlwayi lwamatshe noma iziqu zotshani-ngoba nazo phela ziyahlaba uma utshani sebomile nalapho kushiswe ihlungu-yikho konke njalo Iokho okwacabangisa umuntu ukuba embathise izinyawo zakhe ngezicathulo, ukuze kuthi esikhundleni sokuba ameva amhlabe aze ahamhe ebabayela sengathithi izinyawo zidliwe yimpehlwa, ahlabe izicathulo zona ezingenalo igazi namizwa ezwa ubuhlungu.

Thina Zulu, ulaka lokuhlatshwa ngameva, onhlinzamfukwe, izinkunzana nohlwayi lwamatshe, saluvika ngokuzisikela izingcabulela zesikhumba, esasizibopha ngamafosi ukuze zingasali endleleni uma sihamba, sithwethwa ngazo phezu kwamahlungu amnyama aneziqu zotshani ezikuhlaba maqede ube nengudlamlonyana ngaphansi kwezinzwane. Uyoze ukopolote isigonogono endlebeni ngobhaqa kumbe ngothi lukametshisi kumbe ngesiqhano, usinameke engudlamlonyaneni, ukuze ungahambi ngezithende, izinzwane zona zibheke phezulu. Abantu sebeyokubona uhambisa okwesinqekle esingenazinyawo esengathi ugibele onondwayiza.

Selokhu abantu bagqoka izicathulo, abasabinayo ingudlamlonyana ngaphansi kwawoqukulu, kodwa wo, uthini ngamakhona abawenziwa yizicathulo ezingabalingani, ezibashisa oqukulu nocikicane bezinzwane, kuvele amakhona ngoba lezozicathulo zibampintsha, kuthi lapho behamba, haze bakokolise okomuntu ozinyawo zidliwe yimpehlwa, ohamba sengathi unyathela amaqanda!

Ikhona phela alihleki alithi nsi, kwala umuntu ethi uyaqiilisela, kwala khona eseze waqinisa imihlathi engafuni ukusikhumula leso sicathulo esimthunuka amakhona. Uyothi lapho ethi ulubeka phansi unyawo, ezwe kuhlaba umjunju osuka ekhoneni uze uyosho phakathi enhliziyweni. Omunye akabumeli ubuhlungu bakhona, uvele nje azithi hushu-hushu izicathulwana lezi, azigodle ngaphansi kwekhwapha, ashaye ngozwaca phansi, namasokisi engasawakhiphanga nakuwakhipha, ingani yilokhu esakhala isililo sokuthi ngabe ucathulele!

Wo, thina abanye nje, sesafa ngamakhona abangwa  yizicathulo: Kwala noma umuntu ethenge usayizi othe xaxa wezicathulo, ethi Phela wenzela ukuba angaveli amakhona, kwale kunJalo, ngoba ezixegayo nazo zidla oqukulu, futhi azihambisi kahle. K wala noma umuntu ethenge amasandazi lana aveza oqukulu nezinzwane, nakhona uma amakhona emphethe, amphatha khona izinzwane zingaphandle ziphephethwa umoya.

Kwala Iapho umuntu ehambe kakhulu ngezicathulo, uyothi efika nje ekhaya, azilahlele laphaya, afune Insingo, awahlalele amakhona lawa esengathi ucwecwa amazambane. Hheyi, Indaba yamakhona! Kwala umuntu ethenga imithi edla amakhona eyigcoba kuwo, kwale nalapho ethela izinzwane ngempuphu yamakhona, kuvele nje kube imfaniyafana!

Ngaphandle kokucathulela ngoba umuntu esaba ukuhlatshwa ngameva nezinkunzana, izicathulo lezi zigqokelwa ukufihla iminkenke eqhunyiswa ngumbayiyane wasebusika, neqhunyiswa nayikuhamba phezu kwenhlabathi eshisayo uma libalele ngisho nasebukhweni bezinja, nalapho lishisa likhipha umkhovu etsheni. Amakhaza kambayiyane aqhumisa iminkenke. Nokushisa kwelanga kukudabula izimfa ezithendeni.

Scroll To Top