Siqhubeka nokufundisana ngemidlalo yokukhulisa izingane zesizwe


Kuqhubeka kushicilelo olwedlule:
Umdlalo wabafana ikakhulu. Baphikisana ngokugibela izihlahla babone ukuthi ngubani oyoze athi chwa kwelenyoni.
Lo mdlalo uyingozi uma abafana bephikisana ngokufinyelela egatsheni lokugcina ngoba ayantenga bawe balimale.
Uthi umuntu angaba phezuluke bese ebuza: “Ngikuphi mina?” Baphendule: “Ukwelenyoni.” “Nina?” “Siphansi.”
Lo phezulu bese chlabelela enyakazisa amagatsha entengemula ethi:
Inkosi yakithi
Bayithumele e Pitoli
Ukub’ iyogada
Abant’ ababoshwayo
WO! wo-wo-O! O! OO!!
Sawubona mntakankehli
Sigaxa sikabhatata.
Ukweghathana
Lona ngumdlalo wabafana ekweluseni onjongo yawo enkulu ukufundisa abafana induku nokubaqinisa ukuba bangabi ngamagwala. Kuthi kwelusiwe isuke ingqwele ithi: “Sibanibani uthizeni uthi wena ungumfana,”Lo mfana lapho usho ukuthi uyakwehlula.
Uma usibanibani ethi yena akasiye umfana, kuliweke kubonakale owehlulwayo. Uma seziqina izinduku umuntu ubonakala ngokusubatha ngejubane.
Lapho lona okuthiwa uyehlulwa engafuni ukulwa kuyaye kuthiwe akaphinde la mazwi: “Umnqol’ ogombetsheni, umachob’ izintwala zikanina.”
Ukweqhatha izinkunzi
Abafana banomdlalo wokweqhatha izinkunzi zezinkomo. Ezinye izinkunzi zize ziwufunde lo mkhuba kangangokuthi bathi abafana bangayibongela nje iqhwishe, kube sengathi kunyakaza ithuku ekhanda.
Mhlawumbe abafana bazoyibongela bathi:
Unkokhovula uzilubaluba
Kabhekeki kakhweleki
Usihulahula sihahelwe
NgamaQadasi abathe
Ayasithathelela saqhwisha, njll.
Kwesinye isikhathi izinkunzi zilwa zilimazane, noma enye ife nokufa.
Uma abafana befuna ukuyicija ngempela inkunzi ukuze ivukwe ulaka olukhulu, bamba isiduli bakhiphe izibonkolo bazithele clunda.
Ukwethusana
Lo mdlalo wenziwa cishe zonke izindawo kodwa kwesinye isikhathi ungaba yingozi. Umuntu uvela emva komuntu amemeze ngokwethuka athi: “Hha!” Lona othuswayo ethuke aqikileke abone kamuva nje ukuthi ubethuswa. Kwesinye isikhathi kucashwa ngemuva kwesivalo lapho kukhona oza phandle, athi uyangena ethuswe.
Lo mdlalo uyingozi uma othuswayo kungumuntu ohlala enamaphaphu aphezulu, usenokuquleka lapho umethusa.
Umdlalo kakholo
Lo mdlalo udlalelwa phandle. Kuyaye kuthi lapho izingane zibona ukholo ezulazula zihlabelele zithi:
“Kholo kholo kaNkovly’ ekhaya
Uphetheni ngomlomo?”
“Ngipheth’ amasi”
“Uwasa kwabani na?”
“Ngiwasa kwaZancengele-
Ancengele kancinyane
Athi gqi gqi gqi
Eme ngeguma
Lakwamnewabo
Athi umnewabo
“Ufunani laph’ endlini?”
Athi, “Ngifuna izajeje.”
“Ngezani zona?”
“Ngezabayeni.”
“Bafike nini?”
“Bafik’ izolo,”
“Wabahlabisani?”
“Ngabahlabisa ucilo –
Ucilo bamalile,
Baqonde imvubu
Yona nyamankulu –
Badle baphelele
Nontembuzane – Ntembuzane, ntembuzane-vosho!
Ntembuzane, ntembuzane-vosho!”
Umshishilizo
Kuthathwa
izingewecwana zikathayela zithi ukubuyiswa kancane ngaphambili nangemuva. Ucwecwe lolu kumele lulingane ukuba umuntu angahlala kulo. Lolu cwecwe lukathayelake lubekwa endaweni eqethukile.
Kuhamba kuhambe buze bulale bushelele utshani kuleyo ndawo bese kushishilizwa-ke.
Nokho uthayela uyingozi uma uthuke umsika umuntu, kakhulukazi kanti ubusugwalile.
Okunye ukushishiliza kwenziwa ngesithende lapho linile. Kukhona abakwazi ukushishiliza indawo ende bengawanga futhi bengamanga.
Umacashelana
Lona umdlalo wokucashelana emakhabeni, emahlangeni noma otshanini. Uthi umuntu angasithela bese ecasha memeza ethi: “Wu hhu!” Alarye athule athi nya. Bamfune bamfune, hlangeni noma otshanini. Uthi umuntu angasithela bese ecasha ese“Wu-bhu!” Kwesinye isikhathi uyaye athi uphindaphinda ukuthi athi lanho ebona ukuthi sebedede kakhulu kuye aphinde futhi athi: “wu-hhu” kanti useyazibambisa.