Ongqongqoshe babhoboka ngezinhlelo ezikhona ezingahlenga izwe
UMtaka ungumbhali wezindaba zamazwe neMeneja kwi-Igunundu Agency.
UNgqongqoshe wezaMandla uGwede Mantashe uthi uzohlangana noRob Hersov, emnxusa ukuthi abambe iqhaza ekutholeni izimpendulo ezinseleleni ezibhekene nezwe. Lo somabhizinisi uke waba sematheni ngokubiza ubuholi bukahulumeni ‘njengento engekho’. UMantashe ubekhuluma esithangamini nabezindaba ngoLwesine lapho ezokwethula umbiko ngenqubekelaphambili mayelana neCluster Economic Sectors, Investment, Employment and Infrastructure Development ePitoli. Umbhalo Wokusimama Komnotho uneminyaka emibili futhi uhulumeni uqinisekile ukuthi lolu hlelo lwenza igxathu ekuphumeleliseni ukusimama komnotho, ukuvulwa kwamathuba emisebenzi kanye nokukhula. Ongqongqoshe EQoqweni Lokwakhiwa Kabusha Nokuvuselela Umnotho bethule umbiko wenqubekelaphambili ngohlelo okuhloswe ngalo ukusiza ukuvula ukutshalwa kwezimali kanye nokuvusa umnotho wezwe ontengantengayo. UNgqongqoshe wezokuHlaliswa kwaBantu, uMmamoloko Kubayi uthi, “Umnotho waseNingizimu Afrika usethubeni lokukhula udlule ama-2,5% futhi imizamo mayelana nokusimama komnotho ngeyokuthi siwudlulise ngale kwalelo zinga ukuze sibone abantu baseNingizimu Afrika bekwazi ukusebenza, amabhizinisi ayachuma kanye nemikhakha ekhulayo. Isigaba sokuqala se-ERRP besizosebenzela imindeni ecindezelekile, kwafinyelelwa impendulo eqinile yokunakekelwa kwezempilo.”
Izwe libhekene nezinga elingakaze libonwe lokuntuleka kwemisebenzi. UNgqongqoshe Wezokuhlaliswa Kwabantu uphinde achaze ezinye izindlela zokweseka ukukhula komnotho nokudalwa kwamathuba emisebenzi.
“Ohlelweni lokuqashwa komphakathi, lena ngenye yezindawo esikwazile ukubona kuzo izwe lenza kahle kakhulu, lisiza futhi lingenisa abantu abasha abaningi endaweni. Iningi labantu abaqashwe ngaphansi kwalolu hlelo yintsha kanye nabesifazane ngesikhathi lapho sasinemikhawulo khona, kanye nokuvala imigwaqo iningi labantu lizithola lingenazo izinto zezomnotho. Uma ubheka usizo lothisha iningi labo likwazile ukuhlomula kanti kwezolimo iningi labo likwazile ukuthola usizo njengengxenye yohlelo lokuqashwa komphakathi.”
Ukuphakelwa kukagesi
Izwe liyaqhubeka nokubhekana nezingqinamba zokuphakelwa kukagesi okuholela ekunqanyulweni kogesi okube nomthelela omubi emsebenzini wezomnotho. UMantashe uthi mkhulu umsebenzi owenziwayo kwezamandla. “Uhlelo olumenyezelwe ngumengameli wuhlelo olusebenza kahle kakhulu ngoba lugcizelela odabeni olufanele. Ukunakekelwa nokuseviswa kwamayunithi asevele ekhona ohlelweni kodwa angasiniki amandla. I-base load energy iyinkinga enkulu enkingeni yonke yamandla futhi kumele sisebenzele kuyona.”UMantashe uphinde wanxusa labo abagxeka umsebenzi kahulumeni ukuthi bafake isandla empumelelweni yokuguqula umnotho wezwe. “Uma ukungamniki izabelo ku-ACSA kufana nongqongqoshe abangenamsebenzi, makube njalo. Ngoba asikwazi ukumnika i-ACSA. Kufanele sibhekane nebhizinisi ukuze sisebenzisane nathi kunokuba simelane nathi ngoba uma sisebenzisana nebhizinisi, sizophumelela futhi uma kungenjalo ngeke siphumelele sobabili.”
Uvumile ukuhlangana nosomabhizinisi ongundabamlonyeni uRob Hersov ngezindaba aziphakamisile ngesikhathi ebuyela eNingizimu Afrika. Ngokwemibiko yabezindaba lo somabhizinisi ufuna ukuthenga izikhumulo zezindiza zezifunda eziyisithupha eziphethwe nguhulumeni – kodwa akananhlanhla. Iqoqo lithi njengoba umsebenzi uqhubeka, ucela abalingani bezenhlalakahle ukuthi baqinise ubudlelwano babo futhi baxhumanise imizamo yabo yokuqinisekisa ukusimama komnotho akuvinjwa. Ongqongqoshe baphinde babheke ekomitini lezinkinga zikagesi kanye ne-Justice, Crime Prevention and Security Cluster ukuthi baqinisekise amasu ezokuphepha ukuze kuliwe nenkohlakalo, ukweba kanye nokucekelwa phansi kwengqalasizinda.