Kusayinwe isivumelwano nenkampani kagesi yaseNorway



UMtaka ungumbhali wezindaba zamazwe neMeneja kwi-Igunundu Agency.
Amamegawathi (MW) ali-150 kagesi omusha kulindeleke ukuthi axhumeke kugridi kazwelonke ezinyangeni ezili-12 kuya kwezili-18 ezizayo. UNgqongqoshe Wezezimbiwa Namandla, uGwede Mantashe uye waphatha ukusayinwa kwezivumelwano zokuthengwa kukagesi ezibandakanya amaphrojekthi amathathu okuphakelwa kukagesi anikezwe inkampani yaseNorway iScatec. Le miklamo iyingxenye yoHlelo Lokutholakala Kwamandla Kagesi Ozimele (RMIPPPP) okuhloswe ngalo ukubhekana nenkinga kagesi yakwa-Eskom. Bobathathu bazinze eKenhardt eNorthern Cape.
IScatec inemisebenzi ekhona emkhakheni wamandla kagesi welanga. Njengengxenye yesivumelwano esisha, inkampani ihlanganyele izandla nabalingani bendawo ngenani lama-49%. NgoNcwaba wezi-2020, uMnyango Wezezimbiwa Namandla wethula Uhlelo Lokuncishiswa Ubungozi Obuzimele Bomkhiqizi Kagesi Ozimele (RMIPPPP). Lokhu kube yimpendulo yoHlelo Lwezinsiza Oludidiyelwe lowezi-2019 (i-IRP) olwaluthi iNingizimu Afrika inegebe lokuphakelwa kukagesi elilinganiselwa kuma-2000 MW.
NgoNdasa wonyaka odlule, kwamenyezelwa abafake izicelo ezishibhile abali-11 futhi kulindeleke ukuthi bengeze amandla kagesi angama-1 845 MW kugridi ngoNcwaba kulo nyaka. Kodwa-ke, manje kukhona ukubambezeleka ngenxa yezinselelo zamacala kanye nezicelo zokunwetshwa ngabanye bababhidi abathandwayo. “Sithathe isinqumo sokuthi amaphrojekthi abesekulungele ukusayinwa, uma kubhekwa izinselelo izwe elibhekene nazo, kwadingeka siwasayine,” kusho uTshifhiwa Magoro: Inhloko yeHhovisi le-IPP.
Ama-IPP amathathu amenyezelwe anikezwe izinsuku ezingama-60 okusho ukuthi kungakedluli umhla zi-3 kuNcwaba wezi-2022 zokuphothula ukuvalwa kwawo kwezezimali nezinye izidingo zokulawula. UMnyango uthi amanani ale misebenzi uma eqhathaniswa nenani lalokho okukhokhwa u-Eskom njengamanje ngamahora abekiwe.
Njengamanje u-Eskom ukhokha phakathi kwezi-R2 300 kuya ezi-R9 000 iMW ngayinye. Kodwa-ke, amanani azophothulwa ngokuvalwa kweFinancial Close, lapho amanani entengo yephrojekthi esethiwe. Ubuchwepheshe obusetshenziswa yile miklamo bunconywe uhulumeni kanye no-Eskom. “U-Eskom uyajabula ngokuthi siphumelele lesi sinyathelo esiyingqopha-mlando ngokwengeza umthamo odingeka kakhulu wokuphehla ugesi. Lobu ubuchwepheshe obuyingqayizivele ngoba ngokokuqala ngqa manje sesinamandla avuselelekayo angathunyelwa ngenxa yenhlanganisela yelanga namabhethri,” kusho u-Andre De Ruyter: Isikhulu esiphezulu sakwa-Eskom.
IScatec ithe ukuze lo msebenzi uphumelele ngeke ukwazi ukuwenza uwedwa. Kudingeka bonke ababambiqhaza bahlangane. “Ngokwazi kwethu iphrojekthi eyingxube enkulu kunazo zonke emhlabeni. Ngakho ukufezeka kwalo msebenzi akuyona into engenziwa yiScatec iyodwa,” kusho uTerje Pilskog iSikhulu Esiphezulu seScatec. Abanye abayisishiyagalombili abaphumelele amathenda bahlanganisa iKarpowership enengxabano, i-ACWA Power Project, iMulilo Total Coega, iMulilo Total Hydra Storage, i-Oya Energy Hybrid Facility, kanye ne-Umoyilanga Energy.
UMantashe uthi ukuhlukaniswa kwezinkulumompikiswano zamandla kumele kuphele njengoba amandla avela kuyo yonke imithombo edingeka ukuxazulula inkinga yokuphakelwa kukagesi eNingizimu Afrika.
Uphinde wacela ukuthi kuxazululwe ngokushesha izinkinga ezithinta iKarpowership. “Inkinga yami enkulu njengomuntu wukuhlukaniswa kwenkulumompikiswano phakathi kobuchwepheshe bamandla. Balwa sengathi ukuze omunye akhule kumele abulale omunye. Siwadinga wonke, sishoda ngamandla, sidinga lawo mandla kugridi,” kusho uGwede Mantashe: uNgqongqoshe Wezimbiwa kanye Nezamandla.
Ngokomnyango wezamandla, lezi zinhlelo zizoheha ukutshalwa kwezimali kuka-R15-billion. Kulindeleke ukuthi kudaleke amathuba omsebenzi acela ku-5 000. Le miklamo emithathu inikele ngemali engaphezu kuka-R177-million ekuthuthukisweni kwamabhizinisi kanye no-R444-million ezinhlelweni zokuThuthukiswa koMphakathi noMnotho emiphakathini ezikuyo ngesikhathi kuqhubeka lo msebenzi.