Indlela yokuphila emahositela seyaguquka kakhulu
Umthelela wezombangazwe emahositela ongazange ube muhle usabonakala nanamuhla
IMPILO yomuntu ibalulekile emhlabeni. Ngisho neyababulali imbala nayo ibalulekile, yize bekusaba ukubulawa. Phela bayabaleka, bayocasha baze bacashiswe imbala. Pho ubulalelani uma nawe ukwesaba ukubulawa?
Abanye bababulali nezigebengu babanjwa sebecashile emahositela okuyinto esiyaziyo sonke ukuthi kwakungazange kwenzeka amahositela esabizwa ngokuthi kusezimpohlweni, njengoba sekwenzeka manje emva kwemithetho yengcindezelo neyabe iqondiswe kwaboHlanga kuphela eNingizimu Afrika. Sekwaba ikwampunzi idla emini.
Kunamagama lapha amabili noma ngaphezulu nesinolwazi lwawo sonke, kusezimpohlweni, kusenkomponi, kusemahositela namanye. Lawa ngamagama okwabe kubizwa ngawo zonke izindawo ezabe zihlaliswe abesilisa bodwa, okuhambe, kwahamba la magama abizwa ngokwehlukana ngokwezimo kanye nangokuqhubeka kweminyaka.
Kwakungesabeki kanjena ngaphakathi kusabizwa ngalawo magama. Babesathembana abantu ababehlala khona ngisho behlangana ebusuku. Uvalo kwakuyinto owabe uyizwa uma usuhamba ezigcemeni nasezindaweni ezisondelene nasezimpohlweni.
Ngokongoti bomlando bathi kwakungeminyaka esukela zisungulwa lezi zindawo zabesilisa bodwa ngamhlazane kufika ngonyaka we-1400 abelungu abamhlophe ezweni lonkana kuze kube manje. Kwakungowe-1965, zisabizwa ngokuthi kusezimpohlweni. Bese kuba elithi isenkomponi. Iningi labe likuhalela ukuhlala ezimpohlweni ngaleyo nkathi nabesifazane babekufisa ukungena khona. Babeze bagqokiswe okwabesilisa ukuze bangaboni abaqaphi.
Kwabaningi la magama abe esho umphakathi wabesilisa owawuhlaliswe wodwa nowabe unobuntu obabuyisimanga esibabazekayo, owabe uthanda ukuthula noxolo uma siqhathanisa nowamanje. Wabe ukhonze ezobuciko namasiko kakhulu. Wabe ungezwani nobugebengu. Izigebengu zazingadlaleli nje khona. Babethi vumbu. Bathi: “vimba uphakathi, usengaphakathi.” Ilapho kwagqama khona leli gama elithi ngisaya ngaphakathi uma besho ezimpohlweni.
Bheka ngoba nabaculi abaningi babeqamba izingoma ngenhlalo enhle ababeyifisa. Abanye babo kwakungamaSoul Brothers ayecula ngephimbo likaDavid Masondo kafushane ethi: “Kungcono ngihambe ngiyohlala ezimpohlweni,”
Zaziba khona iziqutshana lapho babebuye bazingelane, bantshontshane, balwe babulalane ngenxa yezimpi zezigodi ezazisuke ziqale emakhaya. Ubuntu babungasali phezu kwalezo zigameko. Asincindeni ondengezini kanye kanye sikhothe ngalobu buntu babo obabubuhle kangaka.
Uma uvakashele isihlobo sakho khona babe ngakubuzi ukuthi bakuphe okuya ngasethunjini yini noma cha. Babekuphakela amadombolo nenyama ipuleti libe yintaba udle ushaye esentwala. Singofakazi balokho esasikubona kwenzeka kithina okuhle. Kwakuba ngenkathi nihlangana nabo obaba endleleni bethi: “Sawubona mpohlo encane, nawe uyathanda ukuba yimpohlo. Uthi uzokwazi nje ukuziphekela?” Manje usungabona amehlo esibungu. Sake sathunywa ngobaba nokwathi uma sibuya sesithi siyavalelisa basihlalisa phansi. Gqinsi phezu kwetafula amapuleti ayegcwele amadombolo nenyama neziphuzo.
Baningi abantu owawubezwa besho kugcwale umlomo bethi ngisavakasha, ngivakashela noma ngisaya ezimpohlweni. Kwafika izimo ezithile neminyaka lapho sabona nabantu nomphakathi beguquka nabo indlela abayiyo. Ababe besafana nalabaya ababehlala emahositela kusabizwa ngokuthi kusezimpohlweni nababesinyanya,bengasifuni nokusibona isigebengu esasizohlala nabo ngaphakathi.
Kwathi uma kugqama ukubizwa ngamahositela kwalezi zindawo ezweni lonke, kwabe sekuwukuqala kwezimo ezimbi, ezingathandeki nezimuncu ngawo nesihlale sizibona. Sekwanda imijondolo eyakhiwa ngababenezinhloso ezinhle kanye nalabo ababenezinhloso ezimbi zepolitiki nobugebengu.
Ngokuvamile manje usuye uzwe abantu abaningi besho ngokwehlukana bethi: “Kuphi khona? Ubani? Kuphi? Angicabangi. Ngeke ungibone lapho. Ngobe ngiyofunani lapho, abanye bathi, ngabe ngiyofunani. Ngiyokwenzani lapho kubulawana khona. Esilaheni. Kuyabulawana ehositela. Angiyiphuphi ngisho ngilele ihositela. Ngiyizonda kabi ihositela kwabulawa umfowethu.”
Lafa elihle kakhulu. Kwabe sekugqame kakhulu ukuthi kwase kunensila yepolitiki eyafakwa ngesinxele, ngenzondo nangegqubu. Le nsila yahamba lapho sabona abahlala khona sebebulawa ngumgolo, nobugebengu obunenhlese yayo. Sabona lapho sekugqama kakhulu lezo zigameko ezingemnandi komahositela.
Abantu babulalana ngapha nangapha kungabi ndaba zalutho. Nomuntu oshiswa intelezi ubulala abanye ngoba efuna ukuvivinya intelezi. Okunye okuphawulekayo ngale ntelezi ukuthi nayo ingenye yezizathu ezibuthule zokubulawa kwabantu emahositela bengenze lutho.
Abadla intelezi baye baphikisana uma bebona umuntu bathe sibani bani ake uhlole intelezi yakho ukuthi iyasebenza. Basho kanjalo njena kunomuntu oqhamukayo nongenacala. Ngalena kokubuza. Isho inhlamvu yesibhamu.
Njengoba sekwaba ngamahositela asehlala imindeni sekwaba kuningi kabi ukukhala nokugedla kwamazinyo. Sisho ngoba nabahlala khona njengamanje abaneme kangako ngokuhlala khona. Kafushane ungaze uthi bathi: “Ngihlezi kuphi njena ngisho nenqulu isobala njengoba ngiqulusile esidindini somtshiki.”
Bahlezi emahositela abakhululekile ngempela. Bamane bahlezi ngoba ingekho enye indawo elula nengaqongile kangako ngokwezindleko. Sekwasabeka kakhulu kwaba lula kabi ngisho nasezigebengwini nakubabulali ukubulalana emahositela ukungena bafike bacashe futhi bacashiswe okuyizenzo ezabe zingenzeki nhlobo amahositela esabizwa ngokuthi kusezimpohlweni.
Kwakusenobuntu kusabizwa ngokuthi kusezimpohlweni. Umuntu engumuntu ngabantu. Ingane kamakhelwane kwakuyingane yakho. Abande ubuntu kubantu njengoba babandile kwabasendulelayo zingakafiki izifika namthwalo zaseNtshonalanga.