Uyadungeka umkhankaso wokuphatha kwabesifazane



UMfowakwaNomajalimane ungungoti wepolitiki nepolitiki yezomnotho. UnguMhleli Omkhulu noMshicileli weBayede.
Okwenzeka kubaholi abathile besifazane kudunga isidingo sokuqinisa ukulingana kupolitiki nasekuphatheni
NGALESI sikhathi emhlabeni wonke jikelele kukhona ukuvumelana ngobumqoka bokungena kwabesifazane ezikhundleni eziphezulu kohulumeni kukhona isithombe esingesihle esivelayo. Udaba lokuchithwa kwalowo owayenguMengameli waseBrazil uDilma Vana Roussef, ukuchithwa ngabavoti kukaNkk uHillary Clinton eMelika kanye nezingqinamba ezibhekene noMengameli waseSouth Korea zakha isithombe esingesihle. EBrazil uNkk uRoussef owayenguMengameli wama-36 kuleliya lizwe kusuka ngowezi-2011 wehliswe kabuhlungu esikhundleni kulo nyaka . Lo sopolitiki obuye abe ngusomnotho wayethathe izintambo kuMengameli uLuiz Lula da Silva. Ukuphuma kwakhe ngezinsolo zenkohlakalo zenza ichashaza enkulumweni ethi ‘ubuholi babesifazane bungenza kangcono kunobesilisa uma kufika ekuqedeni inkohlakalo’.
Okwenzeke okhethweni lwaseMelika zolo lokhu kushiya umbuzo ekutheni ngabe amaMelikana ahlale eshumayela ukuthuthukiswa kwabesifazane azimisele yini wona ngokwenza njalo. Okufike kuphambe kwelikaNkk uClinton wukuthi akubona bodwa abesilisa abangamvotelanga kepha nabesifazane abaningi kube yiso leso. Naye izinkomba zithi abangamvotelanga bebexoshwa ngezinsolo zokungethembeki odabeni oluthinta umnyombo wemali yena nomndeni wakhe abakutholayo kanye nokungakhulumi iqiniso mayelana nodaba oluthinta imiyalezo yeposinyazi (email) lombuso oliyimfihlo. Ukunganqobi kukaNkk uClinton kushabalalise amathemba okuthi kule minyaka elishumi iMelika ngeke ibe noMengameli wokuqala omnyama ngoBarack Obama kepha nokuba noMengameli wokuqala wesifazane.
Okwenzeka eSouth Korea kucishe kubange amahloni. Udaba luthinta lowo onguMengameli wokuqala wesifazane kuleliya lizwe uMengameli uPark Geun-hye osobishini olwesabekayo njengoba izibalo zakhe zokwesekwa zehle ngendlela emangalisayo, nokuyinto engakaze yenzeke ezweni. UMengameli uGeun-hye usolwa ngobudedengu kanjalo nokudonswa ngekhala ngumeluleki wakhe uNkk Choi Soon-sil okuthiwa ukwenza lokhu ukuze ancele imali ezinkampanini ezinkulu zakuleliya lizwe
Kukhona ukwesaba ekutheni iphutha elenziwe nguMengameli uGeun-hye lingase lenze kube lukhuni ukulungisa ukucwaswa kwabesifazane kuleliya lizwe. Lokhu kufakazelwe nguNks uNam In-soon ohola iKomiti elibhekelele izindaba ezithinta ukulingana nemindeni eSouth Korea. “Ngeshwa ukwehlulela kukaMengameli uPark Geun-hye kwandise inzondo ebhekiswe kwabesifazane” kusho uNks uNam In-soon. ESouth Korea izinga lokuhlonipheka kwabesifazane lincane kakhulu cishe kuyo yonke imikhakha yempilo. Uma kufika ngasemihlomulweni emsebenzini, abesifazane abangamaphesenti angama-37 bangaphansi kwabesilisa, okuligebe elikhulu kakhulu emazweni angama-35 angaphansi kwe-Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD). Ezinkampanini ezili-10 ezinkulu eSouth Korea abesifazane benza amaphesenti amabili nje vo. Khona lapho abesifazane benza amaphesenti ali-17 ePhalamende okuyisibalo esincane ngokwezilinganiso zamazwe ase-Asia nasemhlabeni. Okwenzeka kuMengameli uNam In-soon kulandela lokho okwenzeka komunye umholi wesifazane kuleliya lizwe uNkk uHan Myeong-sook. Lo mholi waba nguNdunankulu ngowe-2006 nokwaba yizinyanga ezi-11 emuva kokuboshelwa inkohlakalo.
Yize kunjalo
Sekungaba yiphutha ukuphetha ngokuthi ngenxa yalokhu okwenzeka kwabanye besifazane ebuholini ngakho kabekho abanamandla. Namuhla iGermany inomholi ohlonishwa izwekazi i-Europe nomhlaba wonke, uDkt u-Angela Merkel. Kukhona ukuvumelana kubaholi ukuthi empeleni akasiyena nje kuphela umholi waseGermany kepha owe-Europe yonke ngoba ku-European Union (EU) kulalelwa yena. Kwakunjalo nangesikhathi sikaNdunankulu uMargaret Thatcher eBritain, sasaziwa isandla sakhe sensimbi nokuphokophela kwakhe kulokho akufunayo nokwamenza omunye wabaholi abahlonishwayo emhlabeni.
Nase-Afrika igama likaMadam uDkt uNkosazane Dlamini Zuma liseqhulwini njengoSihlalo wokuqala we-African Union Commission (AUC). Bakhona nakwamanye amazwe e-Afrika nakwezinye izingxenye zomhlaba abesifazane abasezikhundleni zokuphatha nabenza kahle. Kulabo abangenzi kahle muningi umonakala okungenzeka ukuthi bayawenza emzabalazweni wokulingana ngobulili.